1-Mavzu: Maktabgacha ta’lim fanlarini o‘qitish jarayoni yaxlit tizim sifatida. Maktabgacha ta’lim turkum fanlarini o‘qitish qonuniyatlari va tamoyillari Reja

Maktabgacha pedagogika fanlarini boshka fanlar bilan bog‘likligi. 
Shaxs kamolotini ta’minlash, uning intellektual, ma’naviy- axloqiy hamda jismoniy 
jihatdan rivojlanishiga erishishda turli yosh davrlari, har bir davrning o‘ziga xos 
jihatlari, shuningdek, bolaning fiziologik, psixologik holatini inobatga olish 
maqsadga muvofiqdir. Shu bois yaxlit pedagogik jarayon muayyan turkumni tashkil 
etuvchi pedagogik fanlar tomonidan o‘rganiladi. Ular quyidagilardir: 
1. Yosh fiziologiyasi-maktabgacha yoshidagi bolalarning yosh fiziologik 
xususiyatlarini o‘rganadi. 
2. Bolalar psixologiyasi-maktabgacha yoshidagi bolalarni psixologik 
xususiyatlarini o‘rganadi 
3. Korreksion (maxsus) pedagogika-rivojlanishida turli psixologik va 
fiziologik nuqsonlari bo‘lgan bolalarni tarbiyalash va o‘qitish bilan bog‘liq 
muammolarni o‘rganadi. 
O‘z navbatida korreksion pedagogika tarkibiga maxsus pedagogika va 
psixologiyaning turli sohalari kiradi. Ular quyidagilardir: 
3.1. 
Surdopedagogika va surdopsixologiya-eshitish qobiliyati buzilgan 
bolalarni rivojlantirish, o‘qitish va tarbiyalash masalalarini o‘rganadi. 
3.2. 
Oligofrenopedagogika va oligofrenopsixologiya-aqli zaif bolalarni 
rivojlantirish, o‘qitish va tarbiyalash masalalarini o‘rganadi. 
3.3. 
Tiflopedagogika va tiflopsixologiya-ko‘rish qobiliyati buzilgan 
bolalarni rivojlantirish, o‘qitish va tarbiyalash masalalarini o‘rganadi. 
3.4. 
Logopediya va nutqiy buzilishlar psixologiyasi-nutqi, shuningdek, 
motorli-harakatlanish doirasida murakkab nuqsonlari bo‘lgan bolalar (ko‘r, soqov 
va kar bolalar)ni rivojlantirish, o‘qitish va tarbiyalash masalalarini o‘rganadi. 
4. Metodika – xususiy fanlarni o‘qitish xususiyatlarinio‘rganadi. 
5. Pedagogika tarixi – ta’lim va tarbiyaning yuzaga kelishi, taraqqiy etishi, 
muayyan tarixiy davrlarda yetakchi o‘rin egallagan pedagogik fikrlar taraqqiyoti 
masalalarini o‘rganadi. 
6. Pedagogik texnologiya–ta’lim va tarbiya jarayonida zamonaviy 
pedagogik texnologiyalarni qo‘llash, texnologik yondashuv asosida ta’lim va tarbiya 
jarayonining samaradorligini oshirish muammolarini o‘rganadi. 
7. Pedagogik mahorat-bo‘lajak tarbiyachilarning kasbiy mahoratlarini 
oshirish, takomillashtirish muammolarinio‘rganadi. 
8. Ta’limni boshqarish-ta’lim muassasalarining faoliyatini yo‘lga qo‘yish, 
boshqarish, nazorat qilish hamda istiqbollarini belgilash masalalarini o‘rganadi. 
9. Ijtimoiy pedagogika-ijtimoiy munosabatlar jarayonida maktabgacha 
yoshidagi bolalarni ijtimoiy hayot va faoliyatga yo‘naltirish muammolarini 
o‘rganadi. 
 Pedagogik jarayon va uning tuzilishi. Pedagoglik kasbining paydo 
bo‘lishiga e’tibor qaratilsa, shu narsa ko‘rinadiki, dastlab uning doirasida 

---

differensiallashuv va integrasiyalashuv jarayoni chegaralangan bo‘lsa, keyinchalik 
ochiqchasiga ta’lim va tarbiya qarama-qarshi qo‘yila boshladi: o‘qituvchi o‘qitadi, 
tarbiyachi esa tarbiyalaydi. Lekin XIX asrga kelib, taraqqiyparvar pedagoglarning 
ishlarida argumentlarni asoslashda ob’ektiv nuqtai nazardan ta’lim va tarbiyaga bir 
butun, yaxlit hodisa sifatida qarala boshladi. I.F.Gerbartning fikricha, tarbiyasiz 
ta’limda vosita bor, lekin maqsad yo‘q, ta’limsiz esa maqsad bor, vosita etishmaydi. 
 Nemis pedagogi A.Disterveg, ta’limni tarbiyaning bir qismi sifatida 
qaraydi: “Ta’lim prinsiplari bor ekan, hamisha tarbiya prinsiplari ham bo‘ladi, yoki 
aksincha”. 
 Pedagogik jarayonning yagonaligi g‘oyasi K.D.Ushinskiy g‘oyalarida 
chuqur ifodalangan. U pedagogik jarayonni maktab faoliyatining ma’muriy, o‘quv 
va tarbiya elementlarini bir butun tizim sifatida tushundi. K.D.Ushinskiyning 
taraqiyparvar g‘oyalari uning izdoshlari: N.F.Bunakov, P.F.Lesgaft, K.B Yelniskiy, 
V.P.Baxterov va boshqalarning ishlarida o‘z aksini topgan. 
 Pedagogik jarayon muammosi bilan P.F.Kapterev alohida shug‘ullandi. 
U pedagogik jarayonlarning ko‘p tomonlama ham ichki, ham tashqi jihatlarini taxlil 
qiladi va quyidagi xulosalarga keldi: “Ta’lim, o‘qitish, o‘rgatish, tarbiya, pand-
nasihat, o‘git va boshqa bir qator so‘zlar turli xususiyat, jihatlar, vosita va 
vaziyatlarni ifodalaydi, lekin ularning hammasi yagona pedagogik jarayondir”. 
 XX asrning 70-yillarida Yu.K.Babanskiy, B.S.Ilin, V.M.Korotov, 
B.V.Kraevskiy, B.T.Lixachev, Yu.P.Sokolnikov va boshqalar yagona pedagogik 
jarayonga ilmiy qiziqish bilan qarashdi. 
 Pedagogik jarayonning mohiyati tizimli metodologik yondashuv 
asosidagina zamonaviy mualliflar tomonidan ochib berildi. U pedagogik ob’ektlarni 
tizimlar sifatida qarashni taklif etadi, aynan: tarkibiy qismlarining tuzilishini, ular 
orasidagi o‘zaro aloqadorlikni aniqlash kabilarni o‘zida jamlaydi. 
 Pedagogik jarayon–pedagogik fanlarning eng muhim, asosiy 
kategoriyalaridan biri. 
 Pedagogik