1-мавзу. Мантиқнинг предмети ва аҳамияти. Асосий тафаккур қонунлари

Тил белгисининг мазмунга эга бўлиши унинг семантик характеристикасини ташкил этади. Фикрлаш объекти предметлар (моддий ва идеал), уларнинг хоссалари ва муносабатлари бўлганлиги учун асосий семантик категориялар предмет номлари (предметни, предметлар тўпламини акс эттирувчи терминлар), предикаторлар (предметнинг хоссаларини ва муносабатларини акс эттирувчи терминлар) ҳисобланади. Улар мантиқда дескриптив терминлар деб аталади. Гап ҳам семантик категориялар қаторига киради.

• Тил белгисининг мазмунга эга бўлиши унинг семантик характеристикасини ташкил этади. Фикрлаш объекти предметлар (моддий ва идеал), уларнинг хоссалари ва муносабатлари бўлганлиги учун асосий семантик категориялар предмет номлари (предметни, предметлар тўпламини акс эттирувчи терминлар), предикаторлар (предметнинг хоссаларини ва муносабатларини акс эттирувчи терминлар) ҳисобланади. Улар мантиқда дескриптив терминлар деб аталади. Гап ҳам семантик категориялар қаторига киради.

Фикр юритиш процессида мантиқий терминлар ҳам ишлатилиб (“ва”, “ёки”, “эмас” каби ифодалар), улар дескриптив терминларни боғлашда муҳим аҳамиятга эга. Масалан, “Гегель ва Фейербах немис классик файласуфларидир” деган гапда “ва”сўзи мантиқий термин, қолганлари эса дескриптив терминлардир.

• Фикр юритиш процессида мантиқий терминлар ҳам ишлатилиб (“ва”, “ёки”, “эмас” каби ифодалар), улар дескриптив терминларни боғлашда муҳим аҳамиятга эга. Масалан, “Гегель ва Фейербах немис классик файласуфларидир” деган гапда “ва”сўзи мантиқий термин, қолганлари эса дескриптив терминлардир.
• Дескриптив, мантиқий терминлар предмет ва ҳодисалар ҳақида фикр юритишнинг асосий элементлари бўлиб, улар маълум бир усулларда, маълум бир қоидаларга асосланиб боғлангандагина ўзининг мазмунига эга бўлган фикрни ифода қилади. Демак, тил белгиси тафаккурнинг шаклини ҳам ифода қилади.

Тафаккур шаклини аниқлаш мавжуд фикрларни формаллаштиришни тақозо этади. Формаллаштириш конкрет мазмунга эга бўлган фикрларни символлар билан алмаштириш (яъни пропозиционал функция ҳосил қилиш), формулалар киритиш, мантиқий қоидаларни шакллантириш орқали тафаккурнинг структурасини, шаклини ифода қилиш демакдир. Бошқача айтганда, у фикрлашни мантиқнинг сунъий формаллашган тилига кўчиришдан иборат.

• Тафаккур шаклини аниқлаш мавжуд фикрларни формаллаштиришни тақозо этади. Формаллаштириш конкрет мазмунга эга бўлган фикрларни символлар билан алмаштириш (яъни пропозиционал функция ҳосил қилиш), формулалар киритиш, мантиқий қоидаларни шакллантириш орқали тафаккурнинг структурасини, шаклини ифода қилиш демакдир. Бошқача айтганда, у фикрлашни мантиқнинг сунъий формаллашган тилига кўчиришдан иборат.