1-mavzu. Mehnat va uning jamiyat taraqqiyotida tutgan o‘rni (4 soat)
Qiymatga oid mehnat nazariyasining rivojlanishida
Download 0.54 Mb. Pdf ko'rish
|
1 мавзу Mehnat va uning jamiyat taraqqiyotida tutgan o’rni
|
1.2. Qiymatga oid mehnat nazariyasining rivojlanishida
D. Rikardo ta’limoti Mehnat mahsulot qiymatidagi moddiylashgan holatiga nisbatan kam bo‘lmagan darajada muhim sifatga ega bo‘lar ekan, mehnat va uning egasi bo‘lmish ishchi kuchi iste’mol qiymatiga ega bo‘ladi. Shunga ko‘ra, mehnat asosidagi iste’mol qiymati ko‘ngildagidek konsepsiyaviy negiz bo‘ladiki, hanuzgacha ishlab chiqilmagan keng ma’nodagi siyosiy iqtisod rolini bajaradigan «mehnat siyosiy iqtisodi» ayni shu negizga tayanib yaratilishi mumkin. Mehnatga iste’mol qiymati tomonidan yondashilishi gap foydalilik to‘g‘risida borayotganligi sababli, eng yuqori foydalilik nazariyasi tomonidan, ya’ni marjinalizm tomonidan izohlanadiki, deyilishi ham mumkin. Lekin bunday nazariy yondashuv aslida shunday emas. Marjinalizm mehnat bilan mehnat asosidagi qiymat nazariyasini paradigmasidan tashqariga chiqarib qo‘ydi, yaxshi deganda u mehnatni salbiy foydaliligi bor, deb e’tirof qilishi mumkin bo‘lar edi xolos. Ayni chog‘da shuni ham e’tiborga olish kerakki, bunday salbiy mulohaza jonli mehnatga nisbatan aytilmoqda. U yoki bu ne’matda moddiylashgan mehnat masalasiga kelganda esa, uning foydaliligi inkor etilmaydigina emas, balki hatto ushbu foydalilikning eng yuqori darajasi bilan belgilanadigan narx sifatida e’tirof qilinmoqda. Shunday bo‘lgach, ana shu ikki xil "mehnat" o‘rtasidagi, ya’ni jonli va moddiylashgan mehnat o‘rtasidagi farqni albatta inobatga olish kerak. Aks holda mehnat asosidagi iste’mol qiymati nazariyasi marjinalistik foydalilik nazariyasi bilan bir bo‘lib qolishi mumki Уильям Петти(1623—1687). Классик сиёсий иқтисоднинг асосчиси. «Меҳнат бойликнинг отаси, ер эса унинг онасидир» Ф. Кенэ(1694—1774). Физиократлар мактабининг асосчиси. Ер ва унга ўхшаганларга сарфланадиган меҳнат соф маҳсулотнинг манбалари ҳисобланади А. Смит(1723—1790). Сиёсий иқтисоднинг фан сифатида қарор топиши, иқтисодий либерализм концепциясининг ривожланиши. Қийматга оид уч концепциянинг муаллифи А. Маршалл(1842—1924). Янги классик иқтисодий назариянинг етакчи намояндаси. Мувозанатли нарх концепцияси. Д. Кларк(1847—1938). Ўта унумдорлик назарияси Й. Шумпетер(1883—1950). Ишлаб чиқаришнинг тўртинчи омили — тадбиркорликни асослаб берган Ж.М. Кейнс(1883—1946). Бозор иқтисодиётининг давлат томонидантартибга солиниши назарияси П. Самуэльсон(1915 йилда туғилган). Иқтисодий назариянинг янгиклассик синтези К. Менгер(1840-1921), О. Бём-Баверк(1851-1914), Ф.Визер(1851-1926), У. Жевонс(1835-1882), Л.Вальрас(1834-1910). Товар қийматини субъективистик талқин қилиш, ўта фойдалилик, ўта чиқимдорлик назарияси Ж.Б. Сэй(1767—1832). Ишлаб чиқаришнинг уч омили: меҳнат, капитал, ер назариясининг муаллифи Д. Рикардо(1772—1823).Товар қийматини бир омил билан баҳолаш тарафдори. Товар қиймати уни ишлаб чиқариш учун зарур меҳнат миқдорига боғлиқ |
