1-Mavzu: Metall konstruksiyalarini loyihalash asoslari haqida umumiy tushuncha. Maqsadi va vazifalari. Reja

Boltlarni birikmada joylashtirilishi

1. 
   Boltlar orasidagi masofa: a) minimal – 2,5d; b) maksimal – chekka qatordagi - 8d yoki 12t; v) maksimal – o‘rta qatordagi 16d yoki 24t cho‘ziladigan, 12d yoki 18t siqiladigan.
   
2. 
   element chekkasidan boltgacha bo‘ladigan masofa:
   

a) minimum ta’sir etayotgan kuchni yoni bo‘ylab ta’sir etsa – 2d,
b) ta’sir etayotgan kuch ko‘ndalang kesim bo‘ylab ta’sir etsa – 1,5d va prokat elementlarda 1,2 d;
v) maksimal 4d yoki 8t.
16.1 Masala. Fermani tepa tokchasini ustunga biriktiradigan boltlarni diametrini aniqlang? Fermani tepa tokchasi ustunga 4-ta bolt bilan biriktirilgan. CHo‘zayotgan hisobiy kuch 500 kN ga teng.
Echim: Bitta boltga ta’sir etayotgan hisobiy kuchni aniqlaymiz.

CHo‘zilishga ishlayotgan boltni yuk ko‘tarish qobiliyati quyidagi formula bilan topiladi.
Bundan
boltni yuk ko‘tarish qobiliyatini ta’sir etayotgan hisobiy kuchga teng deb:

va rezbani balandligini e’tiborga olib boltni diametrini aniqlaymiz d30mm.
16.2. Masala. CHo‘zilishga ishlayotgan boltli birikmani hisoblang. Normal boltlarni diametri 18mm ga teng, ularni sonini toping va birikmada joylashtiring, asosiy elementni zaiflashgan kesimdagi kuchlanishni aniqlang?
C
Ho‘zayotgan hisobiy kuch 800 kNga teng. Po‘lat markasi St 3kp 2.
Rasm 16.1. Boltli birikma

Echimi. Bitta bolt qabul qilishi mumkin bo‘lgan hisobiy kuchni aniqlaymiz:

Bolt qirqilishga ishlayotganda.

Paket materiallari ezilishga ishlayotganda.

Birikmadagi boltlar sonini aniqlaymiz.

Boltlarni sonini 14 ta deb qabul qilib olamiz va birikmada joylashtiramiz. Birinchi qatorga 5 ta ikkinchi qatorga 4 ta va uchinchi qatorga 5 ta. Jami birikmaga 28 ta boltlar joylashtiriladi.
Elementni zaiflashgan kesim yuzasini aniqlaymiz va unda hosil bo‘layotgan kuchlanishni topamiz.

Birlashtiradigan fasonkani o‘lchamlarini aniqlaymiz.

Demak, prokladkani o‘lchamlari 360x340x8 2ta varaqasimon po‘lat sortamentidan olinadi.
16.3. Masala. YUqori mustahkamli boltlar bilan biriktirilgan birikmani hisoblang. CHo‘zayotgan hisobiy kuch 800 kN ga teng. Boltlarni diametri 18mm ga teng.
Po‘lat markasi 40 XFA R_bun 13500 kgsm², 1350 MPa. Boltlarni sonini aniqlab birikmada joylashtiring. Asosiy elementni zaiflashgan kesimdagi kuchlanishni aniqlang?

Rasm 16.2. YUqori mustahkamli boltlar bilan biriktirilgan birikma.

Echimi. Bitta bolt bilan mahkamlangan elementlardagi tutash sirtlardan har birining qabul qila oladigan hisobiy kuchni aniqlaymiz:

Birikmaga talab qilgan boltlarni sonini aniqlaymiz:

Boltlarni sonini 8 deb qabul qilib olamiz va birikmada joylashtiramiz.
Har qatorga 4-ta bolt joylashtiramiz. Jami birikmaga 16–ta bolt joylashtiriladi.
Elementni zaiflashgan kesim yuzasini aniqlab unda hosil bo‘layotgan kuchlanishni topamiz.

Birlashtiradigan fasonkani o‘lchamlarini aniqlaymiz.

Demak, prokladkani o‘lchamlari 360x250x8x2ta varaqasimon po‘lat sortamentidan olinadi.