1-mavzu. Neft xom ashyosi, uning kimyoviy tarkibi va uglevodorod guruhi. Neftdan yoqilg‘i va moylar olish texnologiyalari

Surkov moylarining qovushqoqlik hossalari: Surkov moylarini ishlatishda surkov moylarini quyish va
haydash imkoniyatlarini boshlang'ich tavsiflarini va belgilangan
ish me’yoridagi ishqalanish tugunlarini aylanishga qarshiligini
aniqlovchi qovushqoqlik xossalari katta ahamiyatga ega.
Surkov moylarining qovushqoqligi moylarnikidan farqi
nafakat haroratdan, balki ko'payishi bilan u qisqaradigan siljish
tezligi gradiyentiga ham bog‘iq bo’ladi. Shuning uchun surkov
moylarining effektiv qovushqoqligi haqida gapirganda albatta
aniqlanishlarda foydalanilgan tezlik gradiyenti 0 qiymati va
harorat t ko‘rsatib o‘tiladi. Surkov moylarining qovushqoqligini
deformatsiya tezligi bilan o'zgarishi qovushqoqlik — tezlik tavsifi
bilan ifoda etiladi va surkov moylari qovushqoqligini doimiy
harorat va ikki turlicha deformatsiya tezlik gradiyentlari (10 va
100s^-1) munosabati bilan aniqlanadi.
Harorat oshishi bilan surkov moylarining qovushqoqligi
kamayadi. Past haroratlarda surkov moylarining qovushqoqligi
2000 Pa S (10s^-1 da) dan oshmasligi kerak. Haroratni
qovushqoqlikka ta’siri to'g'risida qovushqoqlik — harorat tavsifi
bo'yicha ham qilinadi, shuningdek, surkov moylari
qovushqoqligini harorat bilan doimiy tezlik gradiyenti bog'liqligi
bo'yicha ham surkov moylari uchun moylaiga qaraganda ularni
qovushqoqlik — harorat xossalarini tavsiflovchi egri chizik mosroq
surkov moylari qovushqoqligiga dispers muhit qovushqoqligi bilan
bir qatorda ta’sir ko'rsatadilar: Quyuqlashtirgich tabiati va
konsentratsiyasi, surkov moylarining tayyorlash texnologiyasi va
quyuqlashtirgichni o'lcham va shakllarini aniqlovchi boshqa
faktorlar surkov moylarining qovushqoqligini aniqlash uchun
kapillyar va rotatsion viskozimetrlar qo'llaniladi.
10-mavzu: Transport vositalarida texnik suyuqliklar. Transport vositalarining ko‘tarish mexanizmlarida, tormoz tizimlarida gidravlik sistemalardan foydalaniladi. Gidravlik sistemalar quvvatni uzatish, agregat va mexanizmlarining harakatga keltirish uchun ishlatiladi. Ular traktor va kombaynlarga o'matilgan gidroko‘targichlarda ishlatiladi. Masalan, o‘zi ag‘darar avtomobillar, buldozer, ekskavatorlar gidravlik uzatmalar bilan ta’minlangan. Ish suyuqligi sifatida moylar ishlatiladi. Bu suyuqlik kuchlami ravon, silkinishsiz(turtkisiz, zarbsiz) uzatish imkonini beradi. Moylarning gidravlik sistemalarda ishlash sharoiti sharoiti juda og‘ir: bu yerda haroratlar farqi juda katta bo‘lib, ish harorati 60°C - 80°C ga yetadi. Qishda harorat - 30°C - 40°C ga tushib ketadi, bosim esa lO MPa ga yetadi. Katta bosim va yuqori ish haroratida moylar oksidlanadi. Gidrosistema ishonchli va uzoq ishlashi uchun moylarga qo‘yidagi talablar qo‘yiladi: 1. Awalo ulaming qotish harorati past bo‘lishi kerak. 2. Tizimda bug‘ tisinlari hosil bo‘lmasligi uchun moyning qovushqoqligi bug‘lanish harorati ish rejimlari haroratidan 20-30 °C yuqori bo‘lishi kerak. Gidro sistemalar uchun motor moylarining «V» guruhidan ma’lum darajada foydalaniladi. MGE-10A markali yagona gidravlik moy ham ishlatiladi. U -60°C dan + 90°C gacha harorat oraligida ishlatiladi. VMGZ moyi -50°C dan +90°C gacha ishlatiladi, 50°C dagi qovushqoqligi 10 santiStoksga teng.