1-mavzu. Neft xom ashyosi, uning kimyoviy tarkibi va uglevodorod guruhi. Neftdan yoqilg‘i va moylar olish texnologiyalari

7-mavzu: Motor va transmission moylari: Motor moylarining tarkibi bo'yicha mineral moylarga, sintetik moylarga va qisman sintetik moylar (mineral va sintetik komponentlar aralashmasi)ga ajratishadi. Motor moylarining u yoki bu guruhga taalluqligi, ulami ishlab chiqarish uchun ishlatiladigan turli bazaviy moylar va prisadkalar paketi bilan aniqlanadi. Har bir guruh moylari uchun ularni qo'llash shartlari mavjud. 1- va 2 - guruh moylari asosida ishlab chiqariladigan motor moylarini mineral moylar deb atashadi. Mineral motor moylarining afzalliklari: moylovchi, yeyilishga qarshi, antikorrozion va bir qancha boshqa xossalari yaxshi, narxi arzón. Asosiy sifati 1-, 2-, 3-, yoki 4- guruh moylari aralashmalaridan foydalaniladigan moylar — qisman sintetik yoki yarimsintetik moylar deb ataladi. Ularning termooksidlovchi va reologik (qovushqoqlik-harorati) xosslari yaxshi. 2 - va 4 - guruhlar bazaviy moylaridan ishlab chiqariladigan motor moylari — sintetik moylar deb ataladi. Ularning reologik xossalari a’lo darajada, sovuq sharoitda dvigatelning o‘t olishini ishonchli ta’minlaydi hamda termostabilligi yaxshi va bug‘lanishi kam. Sintetik nasosli motor moyi almashtirilguncha ancha ko‘p xizmat qiladi va bu moylar energiyani tejamlaydilar. Porshen ustida alanga tulkdni va katta bosim ostida esa - atmosfera bosimi bo'ladi. Ularni bir-biridan moy plyonkasi ajratib turadi; bu moy plyonkasiga yuqori haroratgacha (400°C va yuqori) qizigan, agressiv, siqilgan gaz ta'sir qiladi. Porshen chekka holatda to‘xtaganda va shatunning har bir burilishida bu plyonka buziladi va o‘sha zahoti o'zining ko‘p qirrali vazifasini bajarish — ishqalanish va yeyilishni kamaytirish, ishqalanish jarayonida va yonish tufayli qiziyotgan dvigatel detallarini effektiv sovitish, agressiv gazlarning ta'sirini neytrallash va to‘siq hosil qilish uchun qayta tiklanadi. Motor moylarining asosiy vazifasi — ishqalanishni va dvigatel detallan yeyilishini kamaytirishdir. Bundan tashqari zamonaviy motor moylari: — past haroratlarda yaxshi oquvchanlikka ega bo‘lishi; — moy oquvchanligining harorat o‘zgarishiga kam boghqligi; — silindr-porshen guruhi detallarida qurum hosil bo‘lishining oldini olishi; — dvigatel ishlayotganda kam ko'pik hosil qilishi; — yonilg‘i yonganda va oksidlanganda hosil bo‘ladigan kislotalarni neytrallashi; — uzoq saqlaganda ekspluatatsion xossalarining stabilligini saqlashi (va hokazo) kerak. Yuqorida qayd qilingan hamma xossalarga bazaviy moylarga maxsus funksional prisadkalar qo‘shish yo‘li bilan erishiladi.