1-Mavzu: Oila ma’naviyati kursining predmeti va vazifalari

^{OILA MUSTAHKAMLIGINING OMILI}
Oila - inson o’z baxti va saodati, orzu-havaslari, maqsad-muddaolarini mushtarak qilgan, o’zini inson sifatida idrok etib, hayot nashidasini suradigan muqaddas makondir. Uning ma’naviy muhiti, eng avvalo, unda ustuvor bo’lgan o’zaro munosabatlarga bog’liq. Zyero, inson bolasi o’zini jamiyatda qanday tutish, odamlar bilan kanday muomala qilish, "odob", "ahloq", "turmush estyetikasi" kabi zarur tushuncha va tasavvurlarni faqat oila muhitida, ota-ona, farzandlar, yaqin qarindoshlar bilan bo’ladigan munosabatlar orqali ongiga singdiradi. Dyemak, inson va insoniy munosabatlar kanchalik qadimiy va boqiy bo’lsa, oila dyeb atalmish muqaddas qo’rg’on ham abadiy va qadimiydir.
Oila - ijtimoiy institutlarning eng qadimgisi. Insoniyat boshidan kechirgan tarixiy davrlarning qanchalik turfa va murakkab bo’lishiga qaramay, ayniqsa, XIX va XX asrlarda ro’y byergan buyuk o’zgarishlar va islohotlarga dosh byera olgan ushbu «maskan o’z tizimi, tarkibi va jamiyat oldida turgan majburiyatlarini bajarishi nuqtai nazaridan sog’omon saqlanib qolgan tuzilmadir. Oilani insonlar va undagi hayot-mamotni ular o’rtasidagi o’zaro munosabatlar tashkil qilishini hisobga oladigan bo’lsak, uni sof psixologik jarayonlar maskani dyeb ham atash mumkin.
Oila - jamiyatning ajralmas bo’lagi. Biror-bir xalq, millat yoki jamiyat yo’qki, o’zining rivojlanish tarixida va taraqqiyot istiqbolini byelgilashda oila hamda uning atrofidagi muammolar, qadriyatlar, oila a’zolari manfaatlarini inobatga olmagan bo’lsa. Hyech bir istiqbol oila manfaatlaridan ayri tasavvur qilinmaydi. SHuning uchun oilalar mustahkamligini ta’minlovchi omillarni ko’paytirib ularni rivojlantirish kyerak.
Buning uchun mustahkam oilaning hamma qirralarini o’zida qamrab oladigan "Mustahkam oila formulasi" yaratish taqozo kilinadi. Bu esa, o’z navbatida, shu ko’rsatgichga ta’sir qiluvchi omillar tizimini aniqlash zaruratini ham tug’diradi. Buning uchun Pryezidyentimizning oila oldiga qo’ygan vazifalarini asos qilib olish lozim dyeb o’ylaymiz. Pryezidyentimiz: "...oilani yanada mustahkamlash hakida so’z yuritar ekanmiz, myen bu masalaning yanada muhim jihatiga e’tiboringizni qaratmoqchiman. Oila oldida turgan vazifalarni har tomonlama amalga oshirish - avvalambor, moddiy, ma’naviy, bugun o’ta dolzarb bo’lib boryotgan tarbiyaviy muammolarni yechish, oilaning barcha tashvishlarini osonlashtirish kabi muhim masalalarni hal etish bilan bog’liq ekanini, o’ylaymanki, hammamiz yaxshi tushunamiz" dyeb ko’rsatib o’tdi. Bu kyeng ko’lamli vazifalarni bajarish uchun, uning har bir yo’nalishiga aniklik kiritib, mahkam oila formulasini ishlab chikish lozim bo’ladi. Buning uchun barcha jihatlarni inobatga olish lozim bo’ladi. Oila mustahkamligini ta’minlovchi omillarning matematik ifodasini quyidagi orqali tasvirlash mumkin: Iqtisodiy omillarga quyidagilar kiradi:
– oilaning iqtisodiy jihatdan ta’minlanganligi;
– oila a’zolarining ish bilan ta’minlanganligi;
– tadbirkorlikdan olinadigan daromadning umumiy oila daromadidagi hissasi;
– oila ehtiyojini qondiruvchi moddiy-tyexnika va zaruriy jihozlar bilan ta’minlanganlik
darajasi;
– oilalarning zarur xizmatlar bilan ta’minlanganligi. Oilaning ma’naviy olami va salomatligi
bilan bog’liq omillarga quyidagilar kiradi:
– oila a’zolarida sabr-kanoatning mavjudligi;
– oilada a’zolarining salomatligi;
– oila a’zolari o’rtasida myehr-muhabbatning mavjudligi;
– oila a’zolarining bir-birini tushunishi va kyechirimliligi;
– oila a’zolarining orzu-istaklarining bosqichma-bosqich ushalib borishligi;
– oilaviy xotirjamlikning barqarorligi.
– Oilada farzandning kamoloti uchun tarbiya muhim ahamiyatga ega. ota-ona va boshqa tarbiya uchun mas’ullarning saviyasiga bog’liqdir.

• 
  oilada kashandalik va giyohvandlikning yo’qligi;
  
• 
  oila a’zolarining hamjihatligi;
  
• 
  oila a’zolarining mehmondo’stligi;
  
• 
  oilada ichkilikbozlikning odat tusiga kirmaganligi;
  
• 
  oila a’zolarining tarbiyalanganlik darajasi.
  
• 
  Oilalarning mustahkamligi davlatning ijtimoiy-iqtisodiy siyosatig omillarga ham byevosita bog’liq. Tarbiya va davlatning ijtimoiy-iqtisodk bog’liq quyidagi omillarning har biri oila xo’jaligining ijtimoiy-iqtisodiy muhim ahamiyatga ega;
  
• 
  oilada amalga oshiriladigan tarbiya bilan bog’liq omillar; mamlakatda tinchlikning ta’minlanganligi;
  
• 
  mamlakatda insonparvar iqtisodiy siyosatning olib borilishi;
  
• 
  insonparvar qonunlarning mavjudligi va qonun ustuvorligining ta’minganligi;
  

Oila – kishilar hayotining eng muhim qismi, fuqarolik jamiyatining tayanch nuqtasidir. Bu muqaddas maskanda inson dunyoga keladi, aynan mana shu yerda u ma’naviy va axloqiy jihatdan kamol topadi.

Oila institutini yanada mustahkamlash, bu borada olib borayotgan ishlarni yangi bosqichga ko’tarish alohida ahamiyat kasb etadi. Oila mustahkamligi – bu jamiyat mustahkamligi va demak, davlat barqarorligining asosidir. O’zbekistonning Birinchi Prezidenti Islom Karimov ta’biri bilan aytganda,