1-Mavzu. “O‘qish kitobi” darsliklari matnining lisoniy tahlili fan sifatida. Kursning maqsad va vazifalari. Matn haqida tushuncha. Reja

Matnning tarkibiy qismlari: 
1. Takliflar. 2.Xatboshilar. 3.Bo'limlar. 4. Boblar. 5. Kichik bo'limlar.
6. Sahifalar va boshqalar.
Matn tuzilishi:
-matnning tashqi (kompozitsion) tuzilishi, 
- matnning ichki tuzilishi. 
Matn tuzilishi uning ichki tuzilishi sifatida tushuniladi. 
 Ichki matn tuzilmasi bo'linmalari: 
-so'zlashuv (amalga oshirilgan taklif); 
- semantik va sintaktik jihatdan bitta bo'lakka birlashtirilgan bir qator bayonotlar (metafrazali 
birlik); 
- fragment-bloklar (masofaviy va kontaktli, semantik va tematik aloqalarni amalga oshirish 
hisobiga matnning yaxlitligini ta'minlaydigan frazeologik birliklar to'plami). Har bir matn 
ma'lum bir yoki bir necha aniq funktsional tarzi yo'nalishini (ilmiy matn, badiiy va h.k.) ochib 
beradi va bu yo'nalish bilan belgilanadigan uslubiy xususiyatlarga, shuningdek, muallifning 
o'ziga xos xususiyatlariga ega. 

---

Matnning o'zida mikro va makro semantika, mikro va makrostruktura mavjud. Matnning 
semantikasi ma'lumotlarni uzatishning kommunikativ vazifasi bilan belgilanadi; matn 
strukturasi matn tarkibiy bo'linmalarining ichki tuzilishining o'ziga xos xususiyatlari va ushbu 
birliklarning matnlar ichidagi interfaol xarakteristikalari aniq bir xabar sifatida aniqlanadi.
Mikromatnni hosil qilishda takrorlar eng muhim vositadir, chunki ular ham gaplarni 
bog‘lovchi vosita hisoblanadi, ham uslubiy bo‘yoqdorlik hosil qiladi.
E’tibor bering:
Olti oykim, she’r yozmayman, yuragim zada,  
Olti oykim, o‘zgalarga tilayman omad. 
Olti oykim, do‘stlarim ham pana-panada,  
Iste’dodim so‘nganidan qilar karomat. (A. Oripov) 
Takrorlar gap oxirida qo‘llanilishi ham mumkin. 
Angladimki, olamda  
Yurt tanho, Vatan tanho  
Band etgan xayolimni  
Tengsiz shul chaman tanho,  
Nokaslar emas, yo‘q, yo‘q,  
Onajonim, she’riyat,  
Topgan toj-taxtim mening,  
Jonajonim she’riyat. (A. Oripov)  
Matnning qurilmasi axborot, muloqot shartlari, muayyan xabarning vazifasi va 
taqdimotning tanlangan mavzu va uslubi bilan belgilanadi.