1-mavzu: O’quvchilarning jismoniy rivojlanish ko’rsatkichlarini aniqlash va baholash. Nazariy tushuncha

Qo’l panjasi muskullarining kuchini aniqlashda tekshiriluvchi dinamоmеtrni ish holatiga keltiradi, ya’ni strelka 0 da turishini ta’minlaydi. So’ngra bir qo’lida bor kuchi bilan dinamоmеtrni qisib, uning strelkasi ko’rsatgan raqamni jadvalga yozib qo’yadi.
Sakkiz yoshli o’g’il bolaning o’ng qo’lini kuchi o’rtacha - 16.4 kg, chap qo’lini kuchi – 15.5 kg, qiz bolada – 13.8 va 12,9 kg, 10 yoshlik yigitni o’ng qo’lini kuchi – 47 kg, chap qo’lini kuchi – 40.6 kg, shu yoshdagi qizlarda – 29 kg va 26 kg.
Bel muskullarining kuchini aniqlashda dinamometr asbobi bilan o’lchanadi va kilogramm bilan ifodalanadi. Dinamometr pastki qismi ikki oyoq ostiga olinib, yuqori qismini ikki qo’l bilan ushlab bor kuch bilan yuqoriga tortiladi. Sport bilan shug’ullanuvchi talaba yigitlarda bel kuchi o’rtacha 170 kg, sport bilan shug’ullanuvchi talaba qizlarda – 110 kg bo’ladi.






Nazorat savollari

1. 
   O’sish va rivojlanishning asosiy ko’rsatkichlari haqida tushuncha.
   
2. 
   O’quvchilarda antropometrik, fiziometrik va somatometrik ko’rsatkichlarni aniqlash va baholash usullari.
   
3. 
   Jismoniy rivojlanish ko’rsatkichlarini aniqlashning amaliy ahamiyati
   
4. 
   Dinamometr qanday asbob?
   
5. 
   O’pkaning tiriklik sig’imi qanday asbob orqali o’lchanadi?
   
6. 
   Dinamometrning qanday turlarini bilasiz?
   
7. 
   Tana og’irligining yoshga bog’liq xususiyatlarini tushuntiring.
   
8. 
   Antropometriyaga izoh bering.
   

2-amaliy mashg‘ulot.
Bolalarda reflektor reaksiyalarni o‘rganish


Nazariy tushuncha: Refleksiv faoliyat - bolada o‘z tushunchalari va xatti-harakatlarini anglash va mustaqil tahlil qilishi asosida xulosalar shakllanishi jarayoni.
Chaqaloqda reflektor reaksiyalar. Bola bosh miya tizimidagi asab xujayralari, ayniksa bosh miya pustlogi juda nozik tuzilishga egaligi sababli, turli salbiy ta’sirlarga tez beriluvchan buladi. Bosh miya xujayralarining butun faoliyati kandaydir darajada uzgarib, buzilishga moyil buladi. Bosh miyada yuz berayotgan fiziologik jarayonlar, ruxiy jarayonlarning mexanizmlari bulganligi sababli normal kechmaydi. Agar bolaning bosh miyasi ilk xomilalik davrida zararlangan bulsa, chakalok tugilishi bilan bosh miya tizimi nuksonlari kuzga tashlana boshlaydi. Normal bolalar tugilishi bilan atrof-muxitning turli kuzgatgichlariga javob ta’sirini beradi. Bunday javob reaksiyalari shartsiz reflekslar deb yuritiladi. Bunday shartsiz reflekslarga surish, ushlash, yutalish, kuzni yumish, yiglash va boshkalar kiradi. Yukorida bayon kilib utilgan shartsiz reflekslar asosida chakalokning birinchi xaftalaridayok shartli reflekslar paydo bula boshlaydi. Dastlabki, shartli reflekslarga surish, emish kiradi. Bolani onaning kuliga olishi va emizishga tayyorlanishi bir necha marta kaytarilgach, bolada shartli refleks paydo bula boshlaydi. Bolada juda erta “taxminlash” refleksi paydo bula boshlaydi. Bu inson va xayvonlar oliy asab faoliyatlarida juda katta rol uynaydi. I.P.Pavlov ta’biricha, “nima ekan” refleksi atrof-muxitdan bulayotgan kuzgatgichlarga bolaning boshini yoki kuzini burab, alanglab karashidir. Shuni aytib utish urinliki, bu mazmundagi reflekslarning bolada paydo bulishi ular oliy asab faoliyatlarining yaxshi xolatidan darak beradi. Bolalar oliy asab faoliyatlarining rivojolanishi jarayonida boladagi tugma reaksiyalar uzgarib boradi. Ba’zi shartsiz reflekslar umuman borgan sari tormozlanib boradi. Normal rivojlanayotgan bolada ikki oyligidan boshlab “ushlab olish” refleksi, bir yoshga tulish arafasida surish reflekslari yukola boshlaydi. Oliy asab faoliyatlarining keyingi tarakkiyoti yangi shartli boglanishlarning paydo bulishi bilan kechadi.