1-mavzu pdf

XRONOLOGIYA – vaqt o‗lchovi haqidagi fan. Astronomik xronologiyada
fazodagi hodisalarning qaytarilib turish qonuniyatlarini o‗rganadi va aniq
astronomik vaqtni belgilaydi. Tarixiy xronologiya – yordamchi tarix fani bo‗lib,
turli xalqlar va davlatlar yil hisobi tizimi va taqvimlarini o‗rganadi, tarixiy
voqealar sodir bo‗lgan sanalarni va tarixiy manbalar yaratilgan vaqtni aniqlashga
yordam beradi. 
BONISTIKA – frans-lot, yaxshi, qulay so‗zidan) yordamchi tarix sohasi,
muomaladan chiqqan qog‗oz pullar va bonlarni jamiyatning iqtisodiy hamda
siyosiy tarixi manbasi sifatida o‗rganadi. XX asr boshida fan sifatida shakllangan.
Numizmatika bilan yaqin aloqada. 
GERALDIKA – (kechki lot, jarchi so‗zidan) Gerbshunoslik fani. XIX asrning
ikkinchi yarmidan gerblarni o‗rganuvchi yordamchi tarix fani. Dastlab XIII- XIX
asrning birinchi yarmigacha dvoryan, sex va er mulklarining gerblarini tuzish bilan
geroldlar shug‗ullanganlar. Geraldika atamasi shundan olingan. XIV asrdan
boshlab gerbchilar ustaxonasi tashkil topgan, unda murakkab va rangli gerblar
yaratilgan. Bora-bora uylar, tarixiy yodgorliklar, davlat bayroqlari, pullar va harbiy
qurollarga gerb suratlarini tushirish oat tusiga kirgan. Geraldika moddiy madaniyat
yodgorliklarini hamda gerbli va ramzli yozma manbalarni o‗rganadi, milliy
an‘analar, ijtimoiy xususiyatlar, mamlakatlararo iqtisodiy, madaniy aloqalarni
o‗rganishga yoram beradi. Geraldika genealogiya, numizmatika, paleografiya va
sfragistika kabilar bilan aloqador. Geraldika ma‘lumotlari tarix fanining boshqa
sohalari bilan ham qo‗llaniladi. 
GERB (pol-nem meros) – Biron-bir mamlakat yoki hududning siyosiy va tarixiy
xarakteragi g‗oyalari majmuasini, o‗ziga xos tabiiy va xo‗jalik xususiyatlarini,
tabaqaviy tafovutlarini, shaxs, urug‗ va shajaralarini ifodalovchi alohida ramziy
belgi. Gerblar antik davrda paydo bo‗lgan. 
Gerblar quyidagi tur va toifalarga bo‗linadilar: 10 

---

1. Davlat gerblari, shahar, viloyat gerblari. 
2. Korporatsiya (o‗rta asrdagi sex, gildiya va birodarlik) larning gerblari. 
3. Urug‗larning gerblari. 
Gerblar rangi, shakli, rasmlari bilan o‗zaro farqlanib, maxsus qoidalarga binoan
ishlanadi va maxsus terminlar bilan tavsiflanadi. Masalan, Shumer davlatining
gerbida sher boshli burgut, qadimgi Rim davlati gerbida burgut tasvirlangan. Amir
Temur davlatining ham gerbi bo‗lgan. Bu gerbda 3 ta halqa tasvir etilgan bo‗lib,
bu Temurning 3 iqlimda ya‘ni shimol, janub va g‗arbda hukmron ekaniga
ishoradir. O‗rta asrlarda ko‗pgina shaharlar ham o‗z gerbiga ega bo‗lgan.
Venetsiya gerbida qanotli sher tasvirlangan. G‗arbiy Evropada gerblar urug‗,
merosho‗rlik belgilari sifatida salb yurishlari davrida yuzaga kelgan. Keyinchalik
bayroqlar, qog‗oz pullar, muhrlarga gerblarning tasviri tushirila boshlangan.
Gerblar va ularning tarixi bilan geraldika fani shug‗ullanadi.