1-mavzu. Pedagogik konfliktologiyaning mohiyati, obyekti, predmeti, maqsadi, vazifalari va fan sifatida paydo bo’lishi

Конфликтология - ижтимоий конфликтларнинг сабаблари, шакллари, ривожланиши ҳамда уларни ҳал қилиш ва олдини олиш ҳақидаги фандир. Психологик конфликтология барча мазкур масалаларни психологик нуқтаи назаридан қараб чиқади. Муносабатлар иштирокчилари бўлган шахслар ўртасида вужудга келадиган психик конфликтларнинг сабаблари, шакллари ва динамикасини ўрганади, шунингдек конфликтларни тартибга солиш усуллари, ва воситаларини ишлаб чиқади
Ҳаёт конфликтларга тўла. Инсоннинг жамиятдаги яшаш тарзини турли зиддиятларсиз тасавур этиб бўлмайди. Турли низо ва зиддиятлар билан умр давомида, ҳар қандай ёшда, ҳар жойда, ҳар қандай вазиятда тўқнаш келиш мумкин.
Ҳаёт конфликтларга тўла. Инсоннинг жамиятдаги яшаш тарзини турли зиддиятларсиз тасавур этиб бўлмайди. Турли низо ва зиддиятлар билан умр давомида, ҳар қандай ёшда, ҳар жойда, ҳар қандай вазиятда тўқнаш келиш мумкин.
Конфликтлар, одатда, кўп вақт одамлар бирга бўладиган ҳолларда, яъни улар узоқ муддат бир-бирлари билан психологик ва руҳий мулоқотда бўладиган ҳоларда, улар маълум муддат ўзаро бирга бўлишга мажбур бўлган пайтларида кўпроқ содир бўлади.
Ҳеч бир инсон ўзини конфликтлардан доимий муҳофаза қилинган деб ҳисоблай олмайди. Чунки конфликтлар баъзан қўқисдан, ҳеч кутилмаган ҳолда вужудга келиши ҳамда инсон ҳаёт тарзини тубдан ўзгартириб юбориши мумкин. Конфликт ҳар бир инсон ҳаётининг ажралмас қисми бўлиб, ҳеч бир инсон конфликтлардан ўзини ―кафолатланганман деб ишонч билан айта олмайди. Ҳар биримиз болалик даврларимиздан конфликт вазиятларга тушамиз ва бу ҳолатлардан чиқиб кетиш йўл ва усулларини қидирамиз. Шу нуқтаи назардан қараганда, конфликт ижтимоий ходиса ҳисобланади. Чунки у кўпчилик инсонларнинг кундалик турмуш тарзига оид воқеа ва ҳодисаларни қамраб олади ҳамда конфликт ривожидан ҳар бир инсон, яқин қариндошлар, меҳнат жамоаси ўртасидаги тинч ва тотувликка асосланган осуда ҳаёт тарзи зарар кўриши мумкин.
Ҳеч бир инсон ўзини конфликтлардан доимий муҳофаза қилинган деб ҳисоблай олмайди. Чунки конфликтлар баъзан қўқисдан, ҳеч кутилмаган ҳолда вужудга келиши ҳамда инсон ҳаёт тарзини тубдан ўзгартириб юбориши мумкин. Конфликт ҳар бир инсон ҳаётининг ажралмас қисми бўлиб, ҳеч бир инсон конфликтлардан ўзини ―кафолатланганман деб ишонч билан айта олмайди. Ҳар биримиз болалик даврларимиздан конфликт вазиятларга тушамиз ва бу ҳолатлардан чиқиб кетиш йўл ва усулларини қидирамиз. Шу нуқтаи назардан қараганда, конфликт ижтимоий ходиса ҳисобланади. Чунки у кўпчилик инсонларнинг кундалик турмуш тарзига оид воқеа ва ҳодисаларни қамраб олади ҳамда конфликт ривожидан ҳар бир инсон, яқин қариндошлар, меҳнат жамоаси ўртасидаги тинч ва тотувликка асосланган осуда ҳаёт тарзи зарар кўриши мумкин.
Конфликтларни табиий ҳодиса дедик. Конфликт – оддий ҳол. Чунки конфликт ҳар биримизнинг турмушимиз ва тирикчилигимизга хос бўлган, ҳаётимизга тегишли нарса. Аммо кўпчилик онгида анъанавий мавжуд бўлган фикрга кўра, конфликт бу – оддий ҳол эмас, у зиддиятли ҳол, ундан ўзини муҳофаза қилиш керак, ундан ўзини тортиш зарур, конфликтдан ―қочиш керак.
Конфликт – бузғунчиликми, ёки унда яратувчанлик хусусиятлари ҳам мавжудми?! Конфликт – зўравонликми, ёки инсонларни мулоқотга ўргатувчи асосми?! Табиий равишда мана шу саволларнинг жавоблари аслида конфликтнинг мазмуни ва моҳияти биз ўйлаган қарашлардан анчайин кенг эканлигини, бизнинг анъанавий қарашларимиз эса чегараланган ва ҳақиқий аҳволдан анча узоқ эканлигини исботлайди.
Конфликтлар ёмон ҳолатми, ёки конфликтларда ҳам ўзига хос ижобий томонлар мавжудми?!