1-mavzu. “Robototexnika asoslari” faniga kirish. Reja

Fanga oid asosiy tushunchalar.
Robototexnika – bu etakchi ilg„or algoritmlarni (dasturlarni) va ishlab chiqarish 
texnologiyalarini, sensorlarni (sezgi datchiklari) tayyorlash, materialshunoslik, 

---

mashinasozlik yutuqlarini doimo qo„llaydigan zamonaviy fandir. Robototexnikani 
o„rganish xavaskorga yoki mutaxassisga robototexnik loyihalarni har xil faoliyat 
jabhalarida keng qo„llash imkoniyatlarini ochib beradi. Robotlarni amlda qo„llash 
robototexnikani rivojlanishini rag„batlantiradi va fanning boshqa sohalarida 
natijalarga erishish jarayonini harakatga keltiradi. Bugun robotlar foydali qazilma 
boyliklarni qazib chiqarish, avtomobil yig„ish va hokazo ishlarni amalga 
oshirmoqda. YAqin kelajakda avtomatik boshqariladigan (xaydovchisiz) 
avtomobillraning ko„payishi , uy ishlarini bajarishni va talab asosida maxsus 
uskunalarni yig„io„ ishlarining robotlari paydo bo„lishi kutilmoqda. 
Robot – bu mexatron qurilma bo„lib u o„z ichiga quyidagi komponentlarni oladi: 
1.Datchiklar 
2.Seroprivod 
3.Boshqarish tizimi 
4.Ixtirochilik yoki avtonomlik. 
ISO 8373:2012 Xalqaro standarti robotga quyidagicha tarif bergan. O„zishchi 
muhiti ichida harakatlanuvchva unga yuklatilgan vazifani bajaruvchi, muayyan 
avtanomlik darajasiga ega, ikki va undan ortiq o„q bo„yicha dasturlanadigan 
harakatlanuvchi mexanizmdir.
Robotning ishlash mohiyatini to„g„ri tushunish uchun uning funksional (faoliyatli) 
izohini keltiramiz. 
Robot deb - uchta shartga birdaniga javob beradigan unga berilgan harakatlarni 
bajaruvchi har qanday (mexanik) qurilma.
SENSE: sensor yordamida atrofidagi olamni qabul qilish (sezish). Bunday 
sensorlarga (sezgi) mikrofonlar, kameralar (elektromagnit to„lqinlari spektorining 
barcha sohalari bo„yicha) har xil elekirmexanik sensorlar 
va boshqalar. 
2.THINK: Atrofdagi fizik dunyoni tushunish va unga yuklatilgan harakatlarni 
bajarish uchun o„zini tutish modelini qurish. 
3.AST: Fizik olamga u yoki bu yo„l bilan tasir qilish. 
Agar yuqorida keltirilgan shartlardan bittasi bajarilmasa unda bu qurilma robot 
hisoblanmaydi.

---

Maslan avtonom transport vositasini robototexnikaga kiritish mumkin. Robot – 
avtomobil sezgi sensorlariga (SENSE) ega bo„lib harakat modelini quradi, 
atrofdagi dunyoni tushunadi va qaror qabul qiladi (THINK) va harakat qilib o„z 
vazifasini bajarish uchun zarur harakatlarni amalga oshiradi (AST)(yo„lovchilarni 
yoki yukni olib borish). Bunday robot ko„zda tutilmagan ko„plagan vaziyatlar 
paydo bo„ladigan juda qiyin murakkab, tez o„zgaruvchan muhitda ishlaydi..
Fabrikadagi robot – manipulyator oddiy sensorga (SENSE) (bir o„lchamli lazer –
uzoqni o„lchagich) ega bo„lib (THINK) operatsiyalar modelini bajarilishini nazorat 
qiladi va zarur bo„lgan harakatlarni (AST) amalga oshiradi. Boshqa tarafdan atrof 
muhitni qabul qila oladigan (SENSE) va harakat qila oladigan (AST), biroq atrof 
muhitni xech qanday modeliga ega emas bo„lsa buni avtomatlashtirishga kiritish 
mumkin. Bunga misol kofe beruvchi avtomatni ko„rsatish mumkin. Bundan kelib 
chiqqan holda zamonaviy etakchi robototexnikani intellektualligi bilan ajralib
turishiga izohiga to„htalib o„tilgan.