1-мавзу: Суғуртанинг моҳияти ва функциялари

Sug‘urtalovchining javobgarlik limiti - tuzilgan sug‘urta shartnomasidan kelib chiqqan holda belgilanadigan sug‘urta kompaniyasining mumkin bo‘lgan eng
yuqori darajadagi javobgarligi. Sug‘urtalovchining javobgarlik limiti sug‘urta polisida o‘z aksini topadi.
Sug‘urtani turkumlash (klassifikatsiyalash) - 1) sug‘urta turlarini ierarxiya ko‘rinishida tarmoqlarga, tarmoqchalarga va turlarga bo‘linishi. Bunda har bir keyingi bo‘g‘in oldingi bo‘g‘inning bir qismi shaklida ifodalanadi. Sug‘urta ob’ekti sug‘urtaning toifasi, sug‘urta javobgarligining hajmi va sug‘urta qismining shakli sug‘urtani turkumlashning asosiy mezoni bo‘lib hisoblanadi. 2) xorij amaliyotida sug‘urta turlarini tartiblashtirilgan tizimi. Hozirgi vaqtda Evropa Ittifoqi davlatlarida sug‘urtaning yagona klassifikatsiyasi ishlab chiqilgan va hayotga joriy etilgan.

Evropa ittifoqida sug‘urta turlarini turkumlash

Uzoq muddatli sug‘urta				Umumiy sug‘urta
I	Hayot va annuitetlar sug‘urtasi			I		Baxtsiz hodisalardan sug‘urta
II	Bolalarni tug‘ilish va nikohini sug‘urtasi			II		Kasallik hodisasini sug‘urtasi
III	Bog‘langan sug‘urta	uzoq	muddatli	III		Avtomobillarni sug‘urtalash
IV	Sog‘likni uzluksiz sug‘urtalash			IV		Temir yo‘l sostavini sug‘urtasi
V	Tontinlar			V		Havo kemalarini sug‘urtasi
VI	Kapitallarni sug‘urtalash		qoplashni	VI		Dengiz kemalarini sug‘urtasi
VII	Nafaqalarni sug‘urtasi			VII		Yo‘ldagi yuklarni sug‘urtasi
				VII		g‘ng‘indan va hodisalardan sug‘urta		stixiyali
				IX		Mulkni zarar sug‘urtasi		etkazishdan
				X		Avtotransport vositalari egalarining uchinchi shaxsga zarar keltirish mas’uliyatini sug‘urtasi
				XI		Havo kemalari egalarining 3g‘chi shaxsga zarar etkazish mas’uliyatini sug‘urtasi
					XII		Kema egalarini fuqarolik javobgarligini sug‘urtasi
					XIII		Umumiy javobgarlikni sug‘urtasi

Syurveyer - sug‘urtaga tortiladigan mol-mulkni ko‘rikdan o‘tkazuvchi sug‘urta kompaniyasining xodimi. Sug‘urta kompaniyasi syurveyerning xulosasi asosida sug‘urta shartnomasini tuzish to‘g‘risida qaror qabul qiladi. CHet el amaliyotida yong‘in havfsizligini ta’minlovchi ixtisoslashgan firmalar, mehnat muhofazasi bo‘yicha tashkilotlar syurveyer funksiyasini bajaradi.
Tarif stavkasi - sug‘urta riskini baxosi; sug‘urta summasiga nisbatan foizlarda hisoblanadigan brutto-stavka. Tarif stavkasi (bruttog‘stavka) ikki qismdan iborat: netto-stavka va netto-stavkaga yuklama. Netto-stavka sug‘urta kompaniyasining sug‘urta fondidan qiladigan xarajatlarini ifodalaydi. Netto- stavkaga yuklama sug‘urta kompaniyasining ish yuritish xarajatlarini, komissiya haqini va boshqa xarajatlarini o‘z ichiga oladi. SHaxsiy sug‘urta buyicha tarif stavkasi mol-mulk sug‘urtasining tarif stavkasidan keskin farq qiladi. Hayot sug‘urtasidagi tarif stavkasi hayotiylik jadvali va daromad normasiga muvofiq hisoblab chiqiladi.