1-mavzu: sug’urta ishi fanining predmeti, ob’ekti, maqsadi, vazifalari

“Sug`urta ishi” fanidan o`quv uslubiy majmua 
232 
MAVZUGA OID MASALALAR VA ULARNI ECHISH USLUBI 
1. Birgalikda sug’urta - deb sug’urta javobgarligining shunday tizimiga 
aytiladiki, unda ob’yekt bitta sug’urta shartnomasi orqali bir nechta sug’urta 
kompaniyalari(birgalikda sug’urta qiluvchilar) bilan birgalikda sug’urtalanadi. 
Agar sug’urta shartnomasida buni inkor etuvchi bandlar keltirilmagan bo’lsa, 
sug’urtalovchilar sug’urtalanovchi oldida teng javobgardirlar. 
Shuningdek qonunda sug’urtalovchilar sug’urtada javobgarlikni qabo’l qilib 
olgan qismigaga qarab sug’urtalanovchi oldida javobgar bo’lishlari mumkinligi 
nazarda tutilgan. 
Bu sug’urta turida zararni qoplashda birinchi risk tizimi, proporsional 
javobgarlik tizimi, shuningdek franshiza qo’llanilishi mumkin.
Shuni alohida ta’kidlab o’tish kerakki birgalikda sug’urta shartnomalari 
kamdan-kam holatda uchraydi. Birinchidan, ularning xizmat ko’rsatishi ko’p
mehnat talab qiladi chunki ularda sug’urtalovchining javobgarliklari ko’p bo’ladi. 
Ikkinchidan, ular sug’urtalovchining mavqeyini oshirmaydi, chunki bunday 
holatda shunday tasavvur hosil bo’ladiki sug’urtalovchi butun riskni to’laligicha 
o’z javobgarligiga olishni xohlamaydi yoki ololmaydi, bu esa o’z navbatida 
kompaniya imedjiga ta’sir qiladi.
Shu sababli katta risklar odatda birgalikda sug’urta sistemasi bo’yicha emas 
balki qayta sug’urtalash tizimi bo’yicha sug’urtalanadi, bu sug’urta tizimini keying 
bo’limlarda ko’rib o’timiz. 
Masala 1. Bahosi 600000 so’m bo’lgan ob’yekt birgalikda sug’urta tizimi 
bo’yicha 3 ta sug’urtalovchi C
1
, C
2
, C
3
tomonidan sug’urtalandi , ularning 
ulushlari mos ravishda 250000 so’m, 150000 so’m va 100000 so’mga teng. 
Sug’urta hodisasi natijasida yuzaga kelgan zarar 200000 so’m. Agar proporsional 
javobgarlik tizimi qo’llanilsa har bir sug’urtalovchi to’laydigan sug’urta 
qoplamasini aniqlang. 
Echish. Dastlab birgalikda sug’urtalovchilarning umumiy javobgarlik 
miqdorini Sni aniqlaylik: 
S=250000+150000+100000=500000(so’m) 
Endi C
1
sug’urtalovchining sug’urta qoplamasi Sb
1
miqdorini aniqlaymiz: 
Sb
1
=
Xuddi shu tarzda C
2 
va C
3
sug’urtalovchilarning sug’urta qoplamalari 
miqdorini mos ravishda aniqlaymiz: 
Sb
2
=
Sb
3
=