1-Mavzu: Suyuqliklarni sirt tarangligi

1 misol:KJ ni 20 ml, 0,01n eritmasiga AgNO₃ ning 0,2% li eritmasidan 15 ml ni asta – sekin qo’shib, chayqatib AgJ zoli hosil qilinadi. Shu zolning mitsella tuzilishini yozib, uning zarrachalarining elektr maydonida qaysi qutubga yo’nalishini aniqlang. Kumush nitrat eritmasining zichligi 1 g/sm² deb qabul qilinsin.

Berilgan: V₀= 20 ml; s₁=0,01n; V = 15ml; c= 0,2%; p=1g/sm³.

Yechish: 1) AgNO₃ni konsentratsiyasi aniqlanadi:

100:0,2 = 1000 : x; x=2g;

1000:2 = 15:x; x=0,03;

C= 0,03/170 = 1,76 10^-4 g-mol/ml.

2) KJ ni konsentratsiyasi hisoblanadi: M_KJ=166g;
a) 1:166 = 0,01 : x; x= 1,66g;
b) 1000 : 1,66 = 20 : x; x= 0,0332 g KJ;
d) 20 ml KJ c= 0,0332/166 = 0,0002 = 2 g-mol/ml.

Hisoblardan ko’rinib turibdiki: KJ c>AgNO₃c dan, ya,ni 0,0332>o,03. Konsentratsiya berilgan hajmlar bo’yicha c_KJ> c_AgNO3ya’ni2 >1,76 10^-4
Hisoblardan ko’rinib turibdiki, aralashmada KJ miqdori qisman yuqori bo’lgani uchun mitsella yadrosini K⁺ ionlari o’rab o’rab oladi, ya’ni K⁺ ionlar adsorbsion qavatni hosil qiladi. AgJ ni mitsella tuzilishi:
AgJ m,n K⁺, n-x J^{- +} J^- ko’tinishiga ega bo’ladi.
Zol manfiy zaryadli bo;lib, elektr maydonida musbat (+) qutbga yo’naladi.

2 misol: Yangi olinganAl(OH)₃ cho’kmasi HCl eritmasining oz miqdori bilan shunday ishlanganki, unda cho’kma erib ulgurmagan. Natijada Al(OH)₃zoli hosil bo’lgan.Uning zarrachasi elektr maydonida katod tomonga yo’nalgan.Al(OH)₃zolining mitsella tuzilishini ko’rsating.
Yechish:Al(OH)_{3 +} n HCl = Al(OH)₃n HCl
Mitsella tuzilishi quyidagicha:
Al(OH)_{3 m +} n HCl^- (n – x)H^+- xH⁺
3 misol: Kumush xloridni zaryadlanmagan zolini hosil qilish uchun 0,029% li NaCl va 0,001n kumush nitrat eritmalaridan qancha hajmda aralashtirish kerak?
Yechish:1) reaksiya tenglamasi yoziladi.
+ = AgCl + NaNO₃

1: 170 = 0,001 : x; x = 0,17g AgNO₃

100 : 0,029 = 1000 : x; x = 0,29g NaCl.
Tenglama bo’yicha 0,17g AgNO₃va 0,29g NaCl reaksiyaga kirishganida neytral AgCl zollari hosil bo’ladi.

Tajriba uchun olingan miqdorlarni nazariy keltirib chiqarilgan miqdorlarga nisbati orqali har bir eritmadan qancha hajm olish kerakligi hisoblanadi:

= shular asosida = yoki 0,005 : 0,001 nisbatlarda eritmalar olinadi, ya’ni 5 ml NaCl va 1 ml AgNO₃ eritmalari aralashtiriladi.

MUSTAQIL ISHLASH UCHUN MASALALAR.




1 masala: Konsentratsiyasi 0,001n bo’lgan 20 ml kaliy yodid eritmasiga 15 ml 0,2% li kumush nitrat eritmasidan qancha hajm qo’shilsa, musbat zaryadli kumush yodid zoli hosil bo’ladi. Mitsella tuzilishini yozing.

2 masala: 85 ml qaynoq distellangan suvga 15 ml, 2% li FeCl₃eritmasi qo’shilganda gidroliz jarayoni borib, Fe(OH)₃ hosil bo’ladi.
FeCl₃+ 3H₂O = Fe(OH)₃ +3HCl
Eritmada Fe(OH)₃zarrachalaridan tashqari FeO⁺, Cl^- ionlari ham hosil bo’ladi, ya’ni Fe(OH)₃+ HCl =FeOCl + 2H₂O, shu jarayonni hisobga olib, Fe(OH)₃zolining mitsella tuzilishining yozing.

3 masala: Konsentratsiyasi 0,008n bo’lgan 25 ml kaliy bromid va konsentratsiyasi 0,0096n bo’lgan 18 ml kumush nitrat eritmalari aralashtirilganida kumush bromid zoli hosil bo’ladi. Zol zarrachalarining ion zaryadini aniqlab, mitsella tuzilishini yozing.

4 masala: oltingugurtni spirtdagi eritmasidan 5 ml olib, 10 ml distellangan suvga qo’shilganida oltingugurt zoli hosil bo’ladi. Bu zol qanday usul bilan hosil qilingan? Zol yorug’likda qizil – qo’ng’ir, nursiz joyda esa havo rang tovlanadi, sababini tushuntiring.

5 masala:tabiatda tuman hosil bo’lish hodisasi kolloid zollari hosil bo’lish turlarini qaysi biriga mansub: dispersion usulgami yoki kondensatsion usulgami? Tuman hosil bo’lishiga qaysi omillar sabab bo’ladi?

6 masala:Teng hajmdagi bariy nitrat va sulfat kislota eritmalari aralashtirilganida bariy sulfat zoli hosil bo’ladi.
Mitsella tuzilishini yozib, quyidagi savolga javob bering. Agar mitsella elektr maydonidaanod tomonga yo’nalsa, ikkala eritmaning konsentratsiyasi bir xil bo’ladimi?

7 masala:HCl ishtirokida As⁺³ tuzidan mo’l miqdorda H₂S gaz o’tkazilsa, As₂S₃ zoli hosil bo’ladi. Shu zolning mitsella tuzilishini yozing va zaryad belgisini aniqlang.

8 masala:Mis tuzi eritmasiga mo’l miqdorda ferrotsianid eritmasi qo’shilsa Cu₂[Fe(CN)₆] zoli hosil bo’ladi.
Shu zolning mitsella tuzilishini yozing.

9 masala: H₂S suvda uzoq saqlanadigan havo tarkibidagi kislorod bilan oksidlanib, oltingugurt zoli hosil bo’ladi. Shu zolning mitsella tuzilishini yozing.Zarrachalarning zaryad belgisini aniqlang.Zolni hosil bo’lishi qaysi usulga mansubligini ko’rsating.
10 masala:benzolni suv bilan chayqatib, so’ng to’xtatib qo’yilganidan biro z vaqt o’tgach, qavatlar hosil bo’ladi. Agar shu aralashmaga sovun kukuni solib chayqatilsa, barqaror emulsiya hosil bo’ladi.C₁₇H₃₅COONa molekulalari shu jarayonda qanday vazifani bajaradi. Sababini tushuntiring va hosil bo’lgan emulsiyaning mitsella tuzilishini ko’rsating. Emulsiya qaysi usul bilan hosil qilingan?