1-мавзу: Юридик психологиянинг предмети, ма=сад ва вазифалари

4. Юридик психологиянинг методлари 
?
 Метод нима? 
Тадқиқотдан кўзланган мақсадлар бўйича юридик психологиянинг 
методлари уч гуруҳга бўлинади: 
1. Илмий- тадқиқот методлари. Бу методлар ѐрдамида ҳуқуқ нормалари 
билан тартибга солинадиган инсоний муносабатларнинг психологик 
қонуниятлари тадқиқ этилади, жиноятнинг олдини олиш ва унга қарши 
кураш билан шуғулланаѐтган ходимларга илмий асосланган тавсиялар 
тайѐрлаб берилади. 
2. Шахсга психологик таъсир ўтказиш методи. Бу усул жиноятчиликка 
қарши курашаѐтган мансабдор шахслар томонидан қўлланилиб, 
жиноятларни очиш, уларнинг мотивларини аниқлаш мақсадларини 
кўзлайди. 
3. Суд-психологик экспертизаси методлари. Улар тергов ѐки суд органлари 
қарори бўйича эксперт-психолог томонидан имкони борича тўла-тўкис ва 
объектив тадқиқот ўтказиб, гумондор ѐки судланувчининг хатти-
ҳаракатлари учун жавоб бера оладиган даражадаги психик ҳолатини 

---

9 
аниқлаш мақсадини кўзлайди. 
4. Кузатиш методи. Унинг афзаллиги шундаки, тадқиқот жараѐнида инсон 
фаолиятининг одатдаги оқимига таъсир кўрсатилмайди. Бу метод асосида 
холис натижаларга эришиш учун бир қатор шартларга амал қилиш талаб 
этилади. 
Жумладан, 
кузатиш 
дастурини 
тайѐрлаш, 
тадқиқот 
натижаларини тўғри қайд этиш кабилар. 
Бундан ташқари анкета, индивидуал суҳбат, тажриба методларидан ҳам 
фойдаланиш мумкин.
5. Юридик психологиянинг фанлар тизимида тутган ўрни 
?
 Юридик психология қайси фанлар билан узвий боғлиқ? 
Юридик психология фанлар тизимида жуда катта ўрин тутади.
Фалсафа барча ижтимоий фанлар, шу жумладан юридик психологиянинг 
методологик асоси бўлиб ҳисобланади. Унга таяниб қатор муҳим 
муаммоларни, психиканинг табиатини, психика даражалари ҳамда инсон ва 
шахс концепцияси масалаларини тўлақонли ѐритиш мумкин. Юридик 
психология биринчи навбатда психология ва ҳуқуқшуносликнинг 
муштараклигида ривожланиб боряпти. Улар эса ўз навбатида шахс ҳамда 
жамиятнинг намоѐндаси бўлган инсон билан чамбарчас боғлиқдир.
Шахс психологияси фани ҳам юридик психология билан боғлиқ. Чунки 
шахс муаммоси юридик психологияси барча муаммоларининг ўзаги бўлиб 
ҳисобланади. «Инсон-ҳуқуқ» тенгламасида ижтимоий муносабатларга 
киришган инсоннинг ҳуқуқий онгли шахс сифатидаги инсоний 
хусусиятлари намоѐн бўлади. Муайян жамиятда яшаѐтган инсон 
психологияси жамият қонунлари билан тартибга солиниб, ижтимоий 
фаолиятини белгилаб беради.
Юридик психологиянинг аҳамияти жуда катта. Чунки юристга 
жиноятчиликни олдини олишда, уни фош этишда юридик билим зарур. 

---

10 
Агар гумондорни, айбдорни, фуқароларни психологик хусусиятларини 
мутахассис яхши ўрганса унда жиноятларни фош этиш, воқеага тўғри баҳо 
бериш шаклланади. Бўлажак юристларда муомала маданиятини 
шакллантириш, мантиқий фикрлашни, тўғри таҳлил ва синтез қила олишни 
ўргатиш инсон омилини биринчи ўринга чиқишига катта ѐрдам беради.