1-modul. Baslawısh tálimdi modernizaciyalaw tiykarları (Mektepti modernizaciyalaw) pániniń predmeti

Kompetentlik sóziniń mánisi hám onı táriyxı
Kompetentli jandasıw eki tiykarǵı túsinikti óz ishine aladı: kompetenciya (obiektler hám proceslerdiń belgili bir dárejedegi óz-ara baylanıslı bolǵan jeke sıpatlar toplamı) hám kompetentlik ( insannıń jeke qásiyetlerge iye bolıwı hám iskerlikke bolǵan múnásibeti). Tálim kompetenciyası – bul shaxstıń hám social áhmiyetke iye bolǵan islep shıǵarıw iskerligin ámelge asırıw ushın zárúr bolǵan belgili bir real obektlerge talaba iskerliginiń semantikalıq jónelisleri, bilimleri, kónlikpeleri, tálim kompetenciyasınıń differenciyası.
Ámeliy tálimge “kompetentlik” túsinigin kirgiziw arqalı oqıwshılardıń teoriyalıq bilimlerin ózlestiriw waqtında, mashqalalardı yamasa mashqalalı jaǵdaylardı sheshiwde qıyınshılıqlardı joq qılıw sıyaqlı mashqalalardı sheshiwge járdem beredi.
Búgingi rawajlanǵan dáwirde tálim mákemelerinde bilim beretuǵın kadrlar kásiplik kompetentlikke iye bolıwı zárúr. “Kompetentlik” (ingl. “competence” - “uqıplılıq”) - iskerlikte teoriyalıq bilimlerden nátiyjeli paydalanıw, joqarı dárejedegi kásiplik ilmiy tájriybe, sheberlik hám qábiletke iy bolıwı kerek. “Kompetentlik” túsinigi bilimlendiriw tarawına psixologiyalıq ilimiy izertlewler nátiyjesinde kirip kelgen. Psixologiyalıq kózqarastan kompetentlik “dástúrge tán bolmaǵan jaǵdaylar, kútilmegen jaǵdaylarda qánigeniń ózin qanday tutıwı, máseleniń sheshimine jol tabıwı, quramalı proceslerde háreketleniw rejesine iye bolıwdı ańlatadı. Kásiplik kompetentlik bolsa, qánige tárepinen kásiplik iskerlikti ámelge asırıw ushın zárúr bolǵan bilim, kónlikpe hám ilmiy tájriybelerdi iyelew hám olardı ámelde joqarı dárejede qollana alıw bolıp tabıladı.
“Kompetent” sózi latınsha “copeto” sózinen alınǵan bolıp, “erisip atırman, múnásippen” degen mánisti ańlatadı hám de málim tarawdan xabardarlıq hám tájiriybege iye bolıwdı ańlatadı. E.Zeyer, D.Zavodchikovlar “kompetent” atamasına qánigeniń óz iskerligin nátiyjeli shólkemlestiriwge qaratılǵan minez-qulqlar jıyındısı dep qaraydı. Ogayo shtatı universiteti ilimpazları kompetentlik túsinigin shaxstıń málim bir tarawda nátiyjeli islewi ushın kerek bolǵan kónlikpe hám ilmiy tájriybeler kompleksi dep esaplaydı. Bul tarawdıń jetekshi izertlewshilerinen biri amerikalıq alım R. Meyers penen “kompetentlik- bolajaq qánigeniń qanday da málim bahalaw kriteriyalarına juwap beriwi emes, al onı islep shıǵarıwda qollana alıwı”, - degen juwmaqtı beredi. Pedagogtıń kásiplik kompetentligi degende, onıń bilimi, kónlikpesi, uqıplılıǵı, qarasları, ilmiy tájriybesi hám tálim beriw sheberligin belgilep beretuǵın jeke sapaları hám qádiriyatları jıyındısın túsinemiz.
Texnologiyalıq kompetentlik - kásiplik-pedagogikalıq bilim, kónlikpe, ilmiy tájriybelerdi bayıtatuǵın aldıńǵı texnologiyalardı ózlestiriw, zamanagóy informaciya quralları, texnika hám texnologiyalardan paydalana alıw qábileti. “Texnologiyalıq kompetentlik” túsinigin túrli kózqarastan, kásiplik kompetentliktiń strukturalıq bólegi sıpatında da, shaxstıń informaciya mádeniyatınıń strukturalıq bólegi sıpatında da bahalaw múmkin. Oqıtıwshınıń texnologiyalıq qábileti informaciya texnologiyaları tiykarların biliw, kompyuterden zárúrli texnikalıq qural retinde paydalanıw, informaciyanı izlew, analiz qılıw hám paydalanıwǵa tiyisli bilim, kónlikpe hám ilmiy tájriybelerge iye bolıwdan ibarat. Pedagog óz iskerligi dawamında informaciya texnologiyalarınan paydalanıwı, tálim beriwdi hám tálim alıwdı jeńillestiredi, tárbiyashı ushın tálimde qolaylıqtı támiyinleydi, tálim alıwshılardıń bilim alıwǵa qızıǵıwshılıǵın, intellektual uqıplılıǵın asırıwǵa járdem beredi. Informaciya texnologiyalarınıń ayrıqsha qásiyetleri tómendegishe, pedagogtıń texnoligiyalıq kompetentligi hám sheberligin asırıwda informaciya texnologiyalarınan paydalanıw tek ǵana tálim nátiyjesine ǵana emes, al tárbiyashınıń jumısı hám iskerligin nátiyjesine de unamlı tárepke ózgetiredi.