1-modul. Baslawısh tálimdi modernizaciyalaw tiykarları (Mektepti modernizaciyalaw) pániniń predmeti

Qadaǵalaw ushın sorawlar
Kompetetlik degende neni túsinesiz ?
Pedagogtıń kompetentligi nelerdi óz ishine aladı ?
Zamanagóy pedagogtıń texnologiyalıq kompetentligi nelerdi óz ishine aladı?
Tálim mákemelerinde kompetenlik jandasıw degende neni túsinesiz?
Paydalanılǵan ádebiyatlar
Ózbekiston Respublikasining "Tálim tóǵrisidagi” Qonuni.
Azizxójayeva N.N “Pedagogik texnologiya va pedagogik mahorat”- T. 2003y. 174b
Иванов Д.А., Митрофанов К.Г., Соколова О.В. Компетентностный подход в образовании. Проблемы, понятия, инструментарий. Учебно-методическое пособие. – М.: АПКиПРО, 2003. – 101 с.
Мединцева, И.П. Компетентностный подход в образовании /И.П.Мединцева – Текст: непосредственный // Педагогические мастерство: материалы II Междунар.науч.конф. – Москва: Буки-Веди, 2012. – URL.
Zunnunova A “Pedagogika nazariyasi”- T. “Aloqa”. 2006y. 164b.

5 Tema. ÓZBEKSTANDA BASLAWISH TÁLIM SISTEMASIN MODERNIZACIYALAW PROCESSLERI

Reje
1.Baslawısh tálim sistemasın modernizaciyalawdıń normativ-huqıqıy tiykarları
2.Ózbekstan Respublikasınıń bilimlendiriw sistemasın modernizaciyalaw tiykarları
3.Ózbekstan Respublikasında bilimlendiriw sistemasın modernizaciyalaw processi
4.Baslawısh tálim koncepciyası
5.Baslawısh tálimde mashqalalar
Tayanısh túsinikler: normativ-huqıqıy tiykar, iskerlik, bilimlendiriw sisteması, tálim koncepciyası
Tálim - bul daǵdarıstıń turaqlı jaǵdayına mahkum bolǵan iskerlik tarawı, bul jaǵday zatlardıń tábiyatı menen baylanıslı. Paradigmalardıń tez ózgeriwi oqıw jobaları hám programmaların maslastırıw ushın júdá az waqıt qaldıradı hám turmıs barǵan sayın jaqsı oqıtılǵan adamlardı talap etedi. Biraq, hár bir dáwir óz-ózinen “ jaqsı tayarlanǵan adamlar" ”sózlerin túsinedi.
Búgingi kúnde jergilikli tálimdi modernizaciyalaw zárúrligi haqqında kóp zat aytılǵan. Tálimdi modernizaciyalaw menen bir neshe máseleler bar.
Birinshisi, ámeldegi sistemada ámeldegi bolǵan unamlı zattı saqlap qalıw bolıp tabıladı.
Ekinshisi-eger jámiyet ushın paydalı bolǵan aldınǵı jıllarda tálimde joǵalǵan bolsa, onı qayta qayta tiklew kerek.
Úshinshisi-tiykarǵı, tálim sistemasın jámiyet talaplarına muwapıqlastırıw. Ótken on jıl dawamında mámleket turmısında úlken ózgerisler júz berdi: jańa social sistema túbir atqan, ekonomikanıń ayrıqsha bazar múnásibetleri ámeldegi bolıp, nátiyjede jańa kásipler payda bolǵan hám eski talaplarǵa jańa talaplar qoyılǵan. Mısal ushın, iskerliginiń kóplegen tarawlarında keminde bir shet tilin jetilisken biliw, kompyuterden paydalanıw qábileti hám basqalar talap etiledi hám t.b. Sol sebepli jańa áwlad aldınǵıdan kóre basqasha turmıs ushın tayarlanıwı kerekligi anıq. Sonday etip, tálim sistemasın modernizaciyalaw zárúrliligi júzege keldi.
Modernizaciya - ámeldegi tálim sistemasın jańalaw hám jetilistiriwden ibarat. Tálimdegi ózgerislerdiń mánisi, olardıń maqsetleri, baǵdarları, usılları xalıqqa úzliksiz túrde túsindiriliwi kerek, jámiyetshilik pikiri nátiyjeleri tálimdi basqarıw shólkemleri hám tálim mákemeleri basshıları tárepinen jaqınnan úyreniliwi hám tálimdi modernizaciyalawda esapqa alınıwı kerek.
Atap ótiw kerek, tálim sistemasınıń keleshegi haqqında qabıl etilgen qararlar jámiyettiń barlıq qatlamları máplerine tásir etedi hám mámleket táǵdirine sezilerli tásir kórsetedi. Sol sebepli hár bir jańa usınıs tolıq ekspertizadan ótiwi hám ilimiy-pedagogikalıq jámáát tárepinen ǵalabalıq túrde dodalanıwı kerek.
Bul temanıń aktuallıǵı sonda, házirgi waqıtta tálim sistemasın kompleks hám tereń modernizaciyalaw Rossiya tálim siyasatınıń ulıwma etikalıq recepti, onıń tiykarǵı strategiyalıq baǵdarı esaplanadı. Tálim siyasatınıń aktiv subektleri tálimdi rawajlandırıwǵa háwesker barlıq Rossiya puqaraları bolıwı kerek. Búgingi kúnde zamanagóy sharayatta sanaattıń tiykarǵı tarmaqları, xizmet kórsetiw tarawı, mádeniyat, mámleket xızmeti talaplarına muwapıq kásip-óner tálimi mazmunı hám quramın sezilerli dárejede modernizaciyalaw zárúr.
Tálimdi modernizaciyalaw házirgi kúnde Rossiya tálim siyasatınıń tiykarǵı ideyası hám tiykarǵı wazıypası bolıp tabıladı. Tálimdi modernizaciyalaw -tálim sistemasınıń barlıq baǵdarların hám zamanagóy turmıs talaplarına muwapıq tálim iskerliginiń barlıq tarawların kompleks, hár tárepleme jańalaw, jergilikli tálimdiń eń jaqsı dástúrlerinen saqlap qalıw hám kóbeytiw bolıp tabıladı. Bul ótken dáwirden miyraslar qalǵan tálim sistemasınıń islew principlerin, sonıń menen birge, bul sistemanı basqarıw principlerin aldınǵı qayta kórip shıǵıw bolıp tabıladı. Bul, sonıń menen birge, ótken zamanda zárúrli rudimenc penen asıradı hám kóp tárepten keshegi wazıypalardı boysınadı eń tálim iskerligi mazmunı, texnologiya hám shólkemlestiriw, keń kólemli ózgerisler. Bul, aqır-aqıbette, bilimlendiriw tarawındaǵı dúńyaǵa kóz-qarastaǵı tereń ózgerisler, ele de avtoritar hám totalitar, tálim siyasatında, ele de ózlik, jámiyet, mámleket mútajliklerinen uzilip qalǵan.
Tálimdi modernizaciyalawdıń eki Oraylıq baǵdarı tálim mazmunı hám tálim ekonomikasın túpten jańalaw bolıp tabıladı. Onıń tiykarǵı wazıypaları tálimdiń bar ekenligi, sapası hám natiyjeliligin asırıw bolıp tabıladı. Bul wazıypalardı sheshpesten, tálim óziniń tariyxıy missiyasın ámelge asıra almaydı -mámlekettiń izbe-iz rawajlanıw mexanizmi, insan kapitalınıń ósiw generatorı bolıw.
Rossiya táliminiń eń jańa tariyxında joqarıda sanap ótilgen barlıq máseleler 1990 -1992 tálim reforması dawamında ornatıldı. (sociallıq ómirdiń basqa tarawlarında sezilerli dárejede ózgerislerden ústin) hám Rossiya Federaciyasınıń “tálim tuwrısında” ǵı 1992 Nızamında sáwlelendirilgen, búgingi kúnde tálimdi modernizaciyalaw 1990 -1992 jj tálim reformasınan kelip shıǵadı. Usınıń menen birge, ol ekonomikalıq hám texnologiyalıq ásbap -úskenelerde de, waqıt talaplarına juwap beretuǵın jańa tálim wazıypaların islep shıǵıwda da zárúrli qádem taslaydı.
Sol kóz-qarastan, tálimdi modernizaciyalaw eki shaqırıqqa juwap retinde kórinetuǵın boladı:
1) 1990 -1992 tálim reforması dawamında ámelge asırılǵan tamamlanbaǵan tariyxıy háreketlerdiń shaqırıwı;
2) házirgi zamannıń máseleleri-mámleket rawajlanıwınıń aktual hám perspektivalı mútajlikleri. Jańa mıńjıllıqta jańa Rossiyanıń bul mútajlikleri — jergilikli tálimdi modernizaciyalawdıń dominanti.
Modernizaciya - ámeldegi tálim sistemasın jańalaw hám jetilistiriwden ibarat. N.M.Rozinniń pikirine kóre, jaqında mámleketimizde “tálim” túsinigi devalvaciya etilgen. Búgingi kúnde Rossiya Federaciyasında 3 mińnan aslam joqarı oqıw orınları (filiallar menen birgelikte) bar ekenin aytıw jetkilikli hám olardıń barlıǵı birdey úlgidegi diplomlar beredi. Jámiyet benchmarkti joǵalttı, kópshilik haqıyqattan da oqımıslı adam ne hám qanday tálim alǵan adam ekenligi anıq emes. Mısal ushın, ol úsh jıl dawamında universitettiń filialında oqıǵan sonda da, “adam tálim alǵan”, dep isenedi. Birpara jaǵdaylarda bunday tálim hátte joqarı dep ataladı.
Búgingi kúnde jámiyette tálim sistemasına salıstırǵanda júdá quramalı jaǵday júzege keldi. Tiykarınan, biz eki mawasasız lagerdi kóremiz: birinde “reformashılar” (yamasa modernizatorlar), ekinshisinde “konservatorlar” dep atalǵan.
Atap ótiw kerek, tálim sistemasınıń keleshegi haqqında qabıl etilgen qararlar jámiyettiń barlıq qatlamları máplerine tásir etedi hám mámleket táǵdirine sezilerli tásir kórsetedi. Sol sebepli hár bir jańa usınıs tolıq ekspertizadan ótiwi hám ilimiy-pedagogikalıq jámáát tárepinen ǵalabalıq túrde dodalanıwı kerek.
Rossiya federaciyası Mámleket Keńesi jıynalısında 1999-jıl avgust ayında jergilikli tálimdi modernizaciyalaw mashqalası belgilendi. 2000-jıldan baslap, 1992-jılǵa deyin Rossiya Federaciyasınıń “tálim tuwrısında” ǵı Nızamı tiykarında XXI ásirdiń birinshi shereginde Rossiya tálimin rawajlandırıw strategiyasın belgileytuǵın bir qatar zárúrli hújjetler qabıllandı.
Tálimdi rawajlandırıwdıń strategiyası hám tiykarǵı baǵdarların belgileytuǵın tiykarǵı hújjet Rossiya Federaciyasında tálim boyınsha milliy doktrina bolıp tabıladı. Ol “tálim hám tárbiya maqsetlerin, bilimlendiriw tarawındaǵı mámleket siyasatı arqalı olarǵa erisiw jolların, 2025-jılǵa shekem bolǵan dáwirde tálim sistemasın rawajlandırıwdıń kutilgen nátiyjelerin belgileydi”.
Rossiya Federaciyasınıń “Bilimlendiriw haqqında”ǵı Nızamına muwapıq, Rossiya Federaciyasınıń bul tarawdaǵı mámleket siyasatınıń shólkemlestirilgen tiykarları 2000-2005-jıllar ushın mólsherlengen federal tálimdi rawajlandırıw programması esaplanadı.programmanıń tiykarǵı maqseti — hár tárepleme rawajlanǵan, social aktiv, dóretiwshilik shaxstı qáliplestiriw ushın tálim sistemasın rawajlandırıw hám Rossiya Federaciyası tárepinen daǵaza etilgen tálimniń ústinligi tiykarında jámiyettiń ekonomikalıq jáne social rawajlanıwınıń faktorlarınan biri retinde.
Sonday etip, tálimdi modernizaciyalaw -bul mámlekettiń keń kólemli programması bolıp, ol jaǵdayda anıq ilajlar jobası islep shıǵılǵan hám ámelge asırılıp atır. Olar arasında ulıwma bilim beriw mektepke tiyisli bolǵanların ayırıqsha atap ótemiz:
1) tálim mazmunın jańalaw jáne onıń sapasın baqlaw mexanizmlerin jetilistiriw;
2) ulıwma tálimniń mámleket standartların islep shıǵıw hám qabıllaw; tálim mazmunın túsiriw;
3) birden-bir mámleket imtixanın kirgiziw;
4) ulıwma bilim beriw mektebiniń úlken basqıshında Profil treningin engiziw.
Tálim mazmunın qayta kórip shıǵıw mashqalası házirgi kúnge shekem aktual bolıp tabıladı. Jáhán ekonomikasınıń rawajlanıw dáwiri, onıń tabısı bir neshe elita tárepinen anıqlanǵan bolsa, tamam boldı. Sol sebepli mámlekettiń rawajlanıw dárejesi xalıqtıń tiykarǵı bólegin ulıwma tálim dárejesi hám kóp qırlı dárejesine, sonıń menen birge, orta hám joqarı kásip-óner mektepte qánigelerdi tayarlaw sapasına tikkeley baylanıslı. Ózgertiw, tálim mazmunın biznes ushın payda menen jańalaw tek onıń tiykarına hám óz-ara baylanıslardı májburiy isletiw menen qollap-quwatlanıwı múmkin. Bul sonı ańlatadı, tiyisli pánniń zamanagóy rawajlanıw dárejesin jáne onıń bólek tarmaqlarınıń ayrıqsha qásiyetlerin túsiniw kerek.
Tálim sistemasın modernizaciyalaw sharayatında innovatsiyalardı engiziw hám olardan nátiyjeli paydalanıw keleshekleri
Bizge málim dúnyadaǵı bar barlıq jámiyettiń keleshegi, rawajlanıwı tálim sistemasınıń qaysı dárejede rawjlanǵanı menen belgilenedi. Sol sebepten de, házirde ǵárezsiz rawajlanıw jolınan jıldam baratırǵan mámleketimizdiń úzliksiz talimdi reformalaw hám rawajlandırıw, jańa sapa basqıshına kóteriw, oǵan aldıńǵı pedagogikalıq hám informaciya texnologiyaların engiziw hám de natiyjeliligin asırıw mámleket siyasatı dárejesine kóterilgeni da sır emes. Tálim-tárbiya procesi quramalı process penen esaplanadı. Onıń quramalılıǵı sonda, modernizaciya sharayatında tálimniń natiyjeliligine erisiw bolıp tabıladı, nátiyjelililikke erisiw bolsa kóplegen faktorlar, ózgeshelik hám tendenciylar bolıwın talap etedi. Birinshi náwbette, tálim alıwshı hám tálim beretuǵında motiv qálipleskenligi, olardıń arasında óz-ara múnásibet aktivlik kóz-qarasınan baylanısqanlıǵı, tálim alıwshı jańa bilimlerdi iyelewge bolǵan zárúrligin qandırıwǵa hárekette bolıwı, tálim beretuǵın bolsa sabaqtı shólkemlestiriwde onıń jetiliskenligine, durıs dúziliwine, metodika bolsa talapqa juwap beretuǵın dárejede dúzilgenligi sıyaqlı ayrıqshalıqlardı ózinde sáwlelendirgen bolıwı kerek.
El basshısımız ǵayratları menen jańa dáwir qádem qóyılıp atırǵan bir dáwirde keń pikirlew sheńberine iye, bilimlerdi tereń iyelegen, óz salasında jetik hám dáwir talabına juwap bere alatuǵın shaxslarǵa bolǵan itıbar hám talap kúsheyip atırǵanı taǵı bir márte modernizaciyalanǵan tálimdi hám sapalı islengen tálimdi engiziw máselesin kese etip qoyadı. Usınıń sebepinen de, bilgir, tashabbbuskor, jámiyette aktiv hám óz miyneti menen dúnyanı jawlap ala alatuǵın shaxs formallantırılıwı kerek. Oylayman, házirgi dáwir kóz-qarasınan kelip shıǵıp bunday talaplarǵa juwap bere alatuǵın hám joqarıda sanap ótilgen ayrıqshalıqlardı ózinde sáwlelendirgen shaxstı qáliplestiriwde tómende kriteryalardı shólkemlestiriw zárúrli áhmiyetke iye boladı:
- zamanagóy hám aldıńǵı tálim texnologiyaları
- cifrlı texnologiya + zamanagóy hám aldıńǵı pedagogikalıq texnologiya
- xalıq aralıq tájiriybeler
Áwele tálim texnologiyaları haqqındaǵı túsinikke pát bersek, tálim texnologiyaları tálim sistemasın konseptual tiykarlarına dálillewden, oqıw materialların tańlaw hám strukturalawdan, tálim modelin tańlawdan tap olardı ámelge asırıwǵa shekem, olardıń optimallıq hám nátiyjelililik dárejesin bahalawǵa shekem proektlestiriwden shólkemleskenligi onıń túpkilikli mánisin ashıp beredi. Optimallıq hám natiyjelililik dárejesin dástúrge tán bolmaǵan usılların tálimge alıp keliw jáne onıń aldıńǵılıǵın támiyinlew zamanagóy pedagogikalıq texnologiyalardıń shólkemlestiriwge orın jaratadı.
Zamanagóy pedagogikalıq texnologiya mánisi sonnan ibarat, ol ámeldegi texnologiyaları menen bir qatarda turadı, óytkeni hár bir texnologiya óziniń metodı, forması, usılı hám qollanıw sheńberine iyeligi bolıp tabıladı. Biraq aytıp ótilgen zamanagóy pedagogikalıq texnologiyalar túpten parq etip, olar quramalı hám túsiniw talay quramalı bolǵan kompleks túsinik yamasa pedagogikaǵa tán bolǵan bilim salasın anıq hám túsinikli ańlata ete alıwı menen ámeldegi texnologiyalardan parıq etedi. Mısalı, “Klaster” metodı, “3X4" metodı, “Bumerang” metodı, “Iyearxiya” metodı, “Mashqalalı tálim” metodı, “Keys penen stadi” metodı jáne bul metodlarıń kóp dawam ettiriwimiz múmkin. Tómende keltirip ótilgen metod tálimde engizilgen zamanagóy pedagogikalıq texnologiya quramı bolıp, olardıń maqseti bilimlrdi puqta iyelewge kómek beriw, nátiyjeligin támiyinlew sananı ósiriw hám studentlerdi hár qıylı jaǵdaylaǵa maslasıwshılıǵın támiyinlewdn ibarat.
Sonı aytıp ótiw kerek, zamanagóy pedagogikalıq texnologiyalar basqa tarawlardaǵı texnologiyalıq processler menen birgelikte birlese aladı, óz mazmun mánisin bayıtıp baradı hám tálim processinde nátiyjeli jantasıwdıń jańa múmkinshiliklerin ashıp bere aladı. Buǵan mısal jol menende informaciya texnologiya, cifrlı texnologiya hám zamanagóy pedagogikalıq texnologiya uyǵınlasıwın mısal etip keltiriw múmkin. Pikirimizdi aydınlastıratuǵın bolsaq, axborot texnologiya, cifrlı texnologiya hám zamanagóy pedagogikalıq texnologiya uyǵınlasıwı “Student-kompyuter-sımsız tarmaqlar (internet)-pedagog” ortasındaǵı baylanıs dep ataw múmkin. Bular jańa dáwir pedagogikalıq texnologiyanıń tábiiy bólegi bolıp, ol tálim processinde texnikalıq qurallardıń tolıq jetilisken zamanagóy túri retinde qollanıla baslandı. Elimizde húkim súrip atırǵan pandemiya sharayatında, tálim beriw hám tálim alıwdıń jańa, zamanagóy túyini keń jámiyetshilikke silteme etildi yaǵnıy aralıqtan oqıtıwda tálim alıwǵa eristik, álbette aralıqtan oqıtıwdı biz “Student-kompyuter-sımsız tarmaqlar (internet)-pedagog” lardıń uyǵınlasıwısız oyda sawlelendire almaymız. Bul sıyaqlı sabaq shınıǵıwların jolǵa qoyılıwda cifrlı texnologiyalar zárúrli áhmiyetli orın iyeleydi. Biz álbette, sımsız tarmaqları, internet tarmaqları hám álbette kompyuter texnologiyalar menen sabaqtıń maqsetin usı sharayatta ámelge asırdıq. Bul bolsa házirde tálimdegi eń zamanagóy jantasıw esaplanıp, sol sebepten de tálimde jańasha jónelis alıp kire aldıq desek asıra aytqan bolmaymız. Aralıqtan oqıtıw tálimnen tısqarı cifrlı texnologiya -informaciya texnologiya - zamanagóy pedagogikalıq texnologiyanı uyqaslashuviga dasto qosımshalag ogqali dareni shólkemlestiriw haqqında da kóplegen maǵlıwmatlar keltiriw múmkin. Házirde engizilgen hám basqa oqıw orınlarında shólkemlestirilgen “online jurnal” programmasın, videokonferenciyalar ótkeriwdi, “video jumbaq” tálim texnologiyasın hám virtual stendlerdi mısal jol menen de keltiriw múmkin.
Sol orında virtual stend túsinigine túsindiretuǵın bolsaq, virtual stend-oqıw ámeliy stendi yamasa oqıw-ilmiy tájriybe ustaxanası bolıp, oqıwshı-studentlerdiń teoriyalıq bilimlerin bekkemlewge, kompyuter programma hám texnologiyaları arqalı málim jóneliste zárúrli kónlikpelerdi payda etiwge járdem beredi. virtual stendler hár bir oqıwshı-student ushın texnikaǵa óziniń kirisiw parametrlerin “buyırıwǵa”, óz bilimlerin baqlawǵa múmkinshilik beredi.
Tálimdi modernizaciyalaw hám natiyjeliligi haqqında sóz júrgizetuǵın bolsaq, ol jaǵdayda taǵı bir zárúrli faktor xalıq aralıq tájiriybeler ózlestiriwdi názerde tutıw maqsetke muwapıq álbette. Xalıq aralıq, sırt el tájiriybesi yaǵnıy tálimde óz baǵdarına hám usılına iye bolǵan mámleketlerdiń aldıńǵı tájiriybelerin alıp kirisiw házirde mamalakatimiz mámleket siyasatı aldında turǵan maqsetlerden biri desek asıra aytqan bolmaymız. Atap aytqanda, “Ózbekstan Respublikası Xalıq sistemasın 2030-jılǵa shekem rawajlandırıw konsepciyası” sınıń tastıyıqlanıwı bunıń ayqın tastıyıqı bolıp tabıladı.
Bul konsepciya Ózbekstan Respublikası ulıwma orta hám mektepten tısqarı tálim sistemasın sistemalı reformalawdıń ústin turatuǵın baǵdarların belgilew, ósip kiyatırǵan jetkinshekti ruwxıy-etikalıq hám intellektuallıq rawajlandırıwdı sapa tárepinen jańa dárejege kóteriw, oqıw-tárbiya processinde tálimniń innovciyalıq formaları hám usılların engiziw maqsetinde tastıyıqlandı, usınıń menen birge Ózbekstan Respublikasınıń 2030-jılǵa kelip PISA (The Programme for International student Assessment) Xalıq aralıq kólemde oqıwshılardı bahalaw programması reytengi boyınsha jáhánniń birinshi 30 lıq aldıńǵı mámleketi qatarına kirisiwine erisiw taǵı bir ústin turatuǵın maqset bolıp tabıladı, sonıń menen birg:
- úzliksiz tálim mazmunın sapa tárepten jańalaw, sonıń menen birge professional kadrlardı tayarlaw, qayta tayarlaw hám tájiriybesin asırıw,
- oqıtıw metodikasınıń jetilistiriw, tálim-tárbiya processinde individullastırıw principlerin basqıshpa-basqısh qollanıw,
- xalıq tálimi tarawındaǵı zamanagóy informaciya kommunikaciya texnologiyaları hám innovciyalıq joybarlardı engiziw sıyaqlı wazıypalardı orınlaw aldına maqset etip qoyıldı hám wazıypalardı orınlaw boyınsha dáslepki qádemler taslanıp atır.
Taǵı bir xalıq aralıq tájiriybelerdi engiziw sheńberinde, Koreya mámleketiniń tájiriybesi alıp kirildi bul tájiriybe bárshege málim bolǵan kredit-modul sisteması bolıp tabıladı. Bul kredit modul tájiriybesi Koreya mámleketinde jaqsı nátiyje bergenliginde nátiyjesinde de, bul xalıq aralıq hám aldıńǵı tájiriybe ayırım joqarı oqıw orınlarımızda dúzildi. hám oqıw orınlarında tálim kredit-modul sistemasın engiziw menen tálimde sapanı jáne de jaqsılanǵanlıǵın kóriw múmkin. Haqıyqattan da bul sıyaqlı óz sınaǵınan ótken hám jaqsı nátiyje beretuǵın xalıq aralıq tájiriybeler endigiden de ózlestirip barıladı hám úmit etemiz, tálim sistemasın modernizaciyalawda óziniń natiyjeliligi menen kórinetuǵın boladı.