1-modul. Hayot faoliyati xavfsizligining nazariy asoslari 1-mavzu. “Hayot faoliyati xavfsizligi” faniga kirish

Ergonomika (ergon - ish, nomos – qonun) degan grekcha so‘zlardan olingan bo‘lib, mehnat qonuni , ya’ni ERGONOMIKA fani paydo bo‘ldi.
Ergonomika – bir necha fanlarni (injenerlik psixologiyasi, fiziologiya, gigiyena, anatomiya, biofizika, antropometriya) ta’sirida paydo bo‘lib,mehnat sharoitini inson faoliyatiga moslovchi fan xisoblanadi – va mehnat muhofazasini asosi xisoblanadi. Bu fan ishlab chiqarish jarayonida insonlarni fiziologik-funksional imkoniyatlarini o‘rganishga va xavfsiz mehnat sharoitini yaratishga qaratilgan. Uning izlanish obyekti «odam - mashina –muhit» tizimidir.
Ergonomika bo‘yicha xavfsizlik tadbirlari quyidagilar:
1.Charchoqni kamaytirish – ish muxitini badiiy bezash, yoritilganlik sharoitini yaxshilash va musiqaviy eshitirishlar orqali ishchilarni kayfiyatiga psixologik ta’sirni kamaytirish.
2. Psixofiziologik ta’sirni kamaytirish – shovqinni pasaytirish, xavoni chang gazlardan tozalash orqali;
3.Jismoniy yuklamani kamaytirish – mexanizatsiya va avtomatizatsiya qullash orqali.
4.Ishchilarni xavfsiz mehnat qilish uslubiyatlariga o‘qitish.
«Odam - mashina –muhit» tizimida odam bosh omil xisoblanib, maqsad uning xavfsizligini ta’minlashga qaratilgan bo‘lishi kerak. «mashini» barcha asbob uskunalar bo‘lsa, «muxit» ish jarayoni kechadigan atrof muxit va uning sanitariya sharoiti tushuniladi.
Ergonomikaning quyidagi talablari mavjud:
1.Antropometrik.
2.Psixofiziologik – sluxoviye, vizualniye, osyazaniye (zapaxa, xoloda, jari i boleviye chuvstva), zreniY.
3.Estetik.
Ergonomikaning elementlari:
1.Mnemosxema–ishchi zonaning boshqaruv pultida priborlarni maksimal qulay joylashuvini ta’minlash.
2.Xirotexnika –mexanizm va instrumentlarni texnik jixatdan ishlatishga qulayligini ta’minlash.
3.Olfaktronika – xid bilish sezgi a’zolarini faoliyatini o‘rganuvchi fan.
4.KSB (komanda-signal boshqaruvi) i ABT(Avtomatik boshqaruv tizimi).


3. Faoliyati xavfsizligining nazariy asoslari.
Xavfsizlik umumiy nazariyasining tuzilishida asoslar va usullar ko'rilayotgan sohadagi aloqalar to'g'risida to'liq tasawur qihshda metodologik ahamiyatga ega. Asos, bu — fikr, g‘oya, maqsad (asosiy holat)dir. Usul, bu — eng umumiy qonuniyatlarni bilish orqali maqsadga erishish yo’li.
Xavfsizlikni ta’minlash asoslari, usullari mantiq hamda dialektikaga xos umumiy usuilarga tegishli boim ay, maxsus va ayrim usuliardan hisoblanadi. Usullar va asoslar o‘zaro bogMiqdir. Xavfsizlikni ta’minlash choralari, bu — usullami va asoslami amaliy, tashkiliy, moddiy gavdalantirib amalga oshirishdir.
Asoslar, usullar, choralar xavfsizlikni ta’min etishdagi mantiqiy pog‘onalardir. Ulami tanlab olish faoliyatning aniq sharoitlariga, xavfning darajasiga va boshqa mezonlarga bog'liq.