1-modul. Hayot faoliyati xavfsizligining nazariy asoslari 1-mavzu. “Hayot faoliyati xavfsizligi” faniga kirish

Xavfsizlikni ta’minlash yo’llari ko‘p. Ularni belgilariga qarab bir necha sinflarga ajratish mumkin. Masalan, yo'naltiruvchi, texnik, tashkiliy, boshqaruv.
1. Yo'naltiruvchi belgilari: operatoming faolligi; iqtidori; tuzilishning tartibsizlanishi (destruksiya); operatomi almashtirish; tasniflash; xavflarni yo‘qotish; tartiblash; xavfni kamaytirish.
2. Texnik belgilari: blokirovkalash; vakuumlash; germetiklash; masofa bilan himoyalash; rnahkamlash; to‘siqlar orqali himoyalash; ojiz zveno qo‘llash; siqilgan havo qo’llash; harakatlarni sekinlashtirish.
3. Tashkiliy belgilari: vaqt bilan himoyalash; axborot (ma’lumotlar); zaxiralash; mos kelmaslik; me’yorlash; xodimlar tanlash; ergonomiklik.
4. Boshqaruv: moslik; nazorat; qarshi aloqa; javobgarlik; rejalilik; rag‘batlantirishlar; samaradorlik; boshqarish.
Xavfsizlikni ta’minlash usullari, ta’riflari. Inson mehnat faoliyati jarayonida boMadigan fazo — ish joyi (gomosfera), doim mavjud yoki vaqtivaqti bilan xavf paydo boMadigan fazoni noksosfera deyiladi.
Xavfsizlikni ta’minlashga quyidagi usullar orqali erishiladi:
a) gomosfera va noksosferani fazoviy va vaqt bo‘yicha ajratib qo‘yish, buni hal qilish uchun masofadan boshqarish, avtomatlashtirish, robotlashtirish vositalari yordamidan foydalaniladi;
b) xavflarni yo’qotish yoli bilan noksosferani me’yorlashtirish. Bu usulga ishchilaming shovqin, gaz, changdan jarohatlanishidan saqlovchi shaxsiy va birgalikdagi himoya vositalarini qo’llashi kiradi;
d) bu usul ishchilarni tegishli muhitga moslashishga, ularni himoyalash darajasini ko‘tarishga yo‘naltirilgan har xil vositalar va usullar: kasbiga 12 qarab tanlash, ruhiy ta’sir va (shaxsiy) himoya vositalari qo‘llashni o ‘z ichiga oladi. Amalda esa yuqorida aytilgan usullar birgalikda qollaniladi.
Xavfsizlikni ta’minlovchi vositalarga, jamoa va shaxsiy himoya vositalari kiradi (JHV va SHHV). Ular o‘z navbatida xavflaming turi, tuzilishi, ishlatish sohasiga ko‘ra guruhlarga bo‘linadi.