1-Modul. Tarbiyaviy ishlar metodikasi fanining ilmiy asoslari

O‘z-o‘zini tarbiyalash kishining o‘z shaxsini o‘zgartirishga qaratilgan faoliyatidir. O‘z-o‘zini taribyalash to‘g‘ri tarbiya berish bilan birga sodir bo‘ladi va ayni vaqtlda to‘g‘ri tarbiya natijasi xisoblanadi .
O‘z-o‘zini tarbiyalashning muvaffaqqiyatli bo‘lishi uchun o‘quvchining o‘zini to‘g‘ri baholay bilishga o‘rganishi, hayotda intilishi lozim bo‘lgan idealni aniq tushungan holda o‘zidagi ijobiy sifatlarn va kamchiliklarni ko‘ra olishi muhim ahamiyatga ega. Bo‘larning hammasi to‘g‘ri, oqilona tashkil etilgan tarbiya jarayonini amalga oshishi mumkin.
Tarbiya va o‘z-o‘zini tarbiyalash faqat shaxsning kamol topishiga emas, balki uning tuzilishiga ham qaratilgandir. Ya‘ni buning kishini qayta tarbiyalash ustida gap yuritamiz. Ayrim hollarda faqat ba‘zan shaxsni qayta tarbiyalashga to‘g‘ri keladi. Qayta tarbiyalashning muvaffaqiyati bir tomonlama uning kuchi va tashkil etilishiga, ikkinchi tomondagn qayta tarbiyalanayotgan shaxsnig o‘ziga bog‘liq bo‘ladi. Ba‘zi kishilar o‘zinig hatti-harakatidagi kamchiliklarni tezroq, boshqalari ancha sekinlik bilan yo‘qotadilar, ikkinchilar esa salbiy sifatlarning tuzatilishiga qarshilik ko‘rsatadilar, ularning yanada mustahkamlanishiga o‘zlari yordam beradilar.
Boshlang‘ich maktab o‘qituvchisi o‘quvchilarining hatti-harakatidagi ayrim kamchiliklarni to‘zatishga to‘g‘ri keladi. Bu kamchiliklar avvalgi tarbiya jarayonida, ko‘pincha oiladan tarkib topgan bo‘ladi. O‘qituvchi o‘z harakatlarini va ota-onalarning harakatini bu kamchiliklarni bartaraf etishga qaratadi.
Kichik yoshdagi o‘quvchilarni qayta taribiyalash jarayoni bola hayotining keyingi yillaridagiga qaraganda ancha tez ro‘y beradi, chunki salbiy sifatlar, umuman bolanigg xulq-atvori kabi yetarlicha barqaror bo‘lmaydi. Bu salbiy sifatlar hali mustahkamlanib va shakllanib ulgurmagan bo‘ladi. Kichik yoshdagi o‘quvchi barqaror, shakllangan qarashlarga ham ega bo‘lmaydi. Shuning uchun ham salbiy sifatlar, datda uningg dunyoqarashi va e’tivqodlariga asos bo‘la lolmaydi. Bu yoshdagi o‘quvchi ba‘zan o‘zini nima uchun shunday tutayotganligini o‘zi ham bilmasligini ochiqdan-ochiq iqror bo‘ladi. Dunyoqarash va e‘tiqodlarining barqarorligi, ba‘azan esa ularning yo‘qligi o‘z-o‘zini tarbiyalash imkoniyatlarini kamaytiradi. Boshlang‘ich maktab o‘qituvchisi bu holni nazarda tutishi va o‘zinign butun kuchini bolalarga yaxshiroq bo‘lishga intilishni uyg‘otishga qaratish kerak. Shunday qilib tarbiyalash, o‘z-o‘zini tarbiyalash va qayta tarbiyalash jarayonlari o‘zaro mustahkam bog‘langan bo‘lib, inson shaxsini tarkib toptirishnig bir butun djarayonida bdoim ibir-birga ta‘sir etadi.
Talabalarning o’z-o’zini tekshirishi uchun savollar:

1.Tarbiyaviy ishlarning asosiy yo’nalishlari nimalardan iborat?

2.Tarbiyaning samaradorligini oshirishda tarbiyachi foydalanadigan usullar qaysilar?
3.Ta'lim va tarbiya tizimini boshqarish deganda nimani tushunasiz?