1. Mulkchilik ta’riflarining tahlili Mulkchilik munosabatlarini amalga oshirishning tarixiy shakllari

1-jadval.

Mulkchilik institutiga oid talqinlarning turkumlanishi

Yondashuv nomi	Mulkchilikning asosiy belgilari
Klassik yo`nalish	Daromad keltirish qobiliyati mujassamlangan sarmoya
Faylasuflar va neoklassiklar	Tashqi dunyo ob’ektlar ustidan nazoratni ularni o`zlashtirib (egallab) olish asosida amalga oshirish
Dialektik usul tarafdorlari	Shaxsning tabiatdan ham, ijtimoiy hayot jamoatchiligidan ham begonalashishida hamda ishlab chiqaruvchini ishlab chiqarish vositasidan ajratishda namoyon bo`luvchi ijtimoiy aloqalarni tarkiblash, murakkablashtirish shakli
Nemis tarixiy maktabi	Ijtimoiy o`zaro hamkorlikning asosiy tamoyili hisoblangan ahloq normasida jamiyat tomonidan oliy va muqaddas qadriyat hamda individ mustaqiligining kafolati. sifatida tan olish
Neoinstitutsional yo`nalish	Turli shaxslar o`rtasida bir buyumda turli huquqlarning namoyon bo`lish imkoniyati. buyumga qarashli vakolatlar tutami
Xuquqshunoslar	Shaxsning buyum ustidan hukumronligi va boshqa shaxslar imkoniyatlarini cheklash.
Sotsiologlar	Iqtisodiy buysundirish asosida ijtimoiy iyerarxiyani o`rnatish usuli
Ernando de Soto (Peru)	Qiymatga aylanishda ishtirok etish va daromad keltirish qobiliyati

Jadvaldan ko`rib turganimizdek, mulkchilikni o`zlashtirib olish bilan tenglashtirish neoklassik iqtisodiy tafakkur vakillariga xos bo`lsa, huquqshunoslar uchun shaxsning buyum ustidan hukumronligi imkoniyatlarini chegaralash mulkdan boshqa shaxslarning ziyoniga foydalanishga ruxsat bermaslik sifatida ta’riflanadi. Mulkchilik – bu shaxs va buyum o`rtasidagi emas, balki insonlar o`rtasidagi munosabat sifatida gavdalanishi kerak. Mulkchilik huquqlari nazariyasi nafaqat boshqaruv, xavfsizlik, merosga topshirish huquqlarini qo`shgan holda huquqlar to`plamini kengaytiradi, balki huquqlarning o`zlarining aylanuvchanligiga, oldi-sotdi ob’ektlari bo`lib buyumlarning o`zi emas, balki ularga nisbatan huquq hisoblanishiga e’tiborni qaratadi. Masalan, yer uchastkasidan foydalanish huquqi; mol-mulkdan foydalanishdan keladigan daromadni olish huquqi va b.

Xuquqshunoslarning fikricha, mulk – bu mutlaq huquq. Mulkdorga qonun bilan taqiqlanmagan hamma narsa ruxsat etilgan. Mutlaq huquq ijobiy cheklov emas, balki salbiy cheklov (nima mumkin emas) bilan yoritiladi.