1. Oqıw materialları

Talion principi. Talion principi birinshi universal princip esaplanadı. Eski Wásiyatta talion formulası tómendegishe ańlatıladı: «kóz ushın kóz, tis ushın tis» («qanġa - qan, janġa - jan»). Alġashqı jámiyette talion qanlas óshpenlilik formasında alıp barılġan, jaza bolsa jetkizilgen zıyanġa absolyut sáykes keliwi kerek bolġan. Mámleket payda bolıwdan aldın talion zorawanlıqtı shekleytuġın pozitiv rol` oynadı: adam ósh alıwdan qorqıp, zorawanlıqtan waz keshiwi múmkin; Talion kekshil, óshpenli zorawanlıqtı sheklegen hám onı jetkizilgen zıyan shegarasında qaldırġan. Ádalat funkciyaların óz moynına alġan mámlekettiń payda bolıwı, taliondı mánawiy tártipke salıwdıń tiykarġı principleri diziminen óshirip, civilizaciyalaspaġan dáwirler sarqıtına aynaldırdı.
Ádep-ikramlılıq principi. Ádep-ikramlılıqtıń altın qaġıydasın birinshi civilizaciyalar bir-birinen ġárezsiz túrde qáliplestirgen. Usı principti áyyemgi oyshıllar: Budda, Konfuciy, Fales, Muhammed, Iysa Masih úgitlerinde ushıratıw múmkin. Eń ulıwmalıq kóriniste bul qaġıyda tómendegishe ańlatıladı: «Basqalar saġan qanday múnásibette bolġanın qaleseń (qálemeseń), sen de olarġa sonday múnásibette bol (bolma)». Talionnan parıqlı túrde, altın qaġıyda kek alıwdan qorqıwġa tayanbaydı, al bálkim jaqsılıq hám jamanlıq haqkındaġı óz ideyalarına tayanadı, sonday-aq, «ózimizdikiler» hám «biyganalar»ġa bóliniwdi biykarlap, jámiyetti teń adamlar toplamı sıpatında ańlatadı.
Súyiw wásiyatı xristianlıqta tiykarġı universal qaġıydaġa aynaladı.
Jańa Wásiyatta Iysa Masih bul principti tómendegishe ańlatqan: Qudayınızdı pútkil qálbińiz benen, pútkil janınız benen, pútkil kúshińiz hám pútkil sanańız benen súyiń. Bul birinshi hám eń ullı wásiyat. Ekinshisi soġan uqsaydı: ózgeni óziń kibi súy.
Jańa Wásiyat – bul muhabbat etikası. Tiykarġısı, nızam hám qaġıydalarġa rásmiy boysınıw emes, al óz-ara muhabbat. Muhabbat wásiyatı Eski Wásiyattıń on wásiyatın biykar kılmaydı: eger adam «jaqınıńdı súy» principine ámel kılsa, onda ol óltirmeydi yaki urlay almaydı.