1. Oqıw materialları

Kúlkililik (grekshe «komikos» - kewillik, kúlkili) - bul reallıqtıń sociallıq mańızlı qarama-qarsılıqların olarġa estetikalıq ideal poziciyasınan emocional-kritikalıq múnásibet kóz-qarasınan sáwlelendiriwshi estetika kategoriyası.
Kúlkililiktiń mánisi qayshılıqta. Jaġdaydıń kúlkililigi kópshilik halatlarda kelbetsizlik - gózzallıq (Aristotel), páskeshlik - kóterińkilik (I.Kant), biymánilik - parasatlılıq (A. Shopenhauer), jalġan, qıyalıy – túpkilikli áhmiyetli, bekkemhám haqıyqıy (Gegel) hám t.b. kontrastı, qarsı keliwi nátiyjesi sıpatında kórinis tabadı. Bunnan kelip shıġadı, hár qanday kúlkili qayshılıqta eki qarama-qarsı baslama háreket qıladı, birinshisi unamlı kórinedi hám dıqqattı tartadı, lekin haslında unamsız ózgeshelikke aynaladı.
Komediya, qaġıyda sıpatında, kúlkige sebep boladı. Komediyalıq kúlki tereń kritikalıq baslamaġa iye. Biraq kúlki soqır, miyrimsiz kritika, yaġnıy jemiriw kibi háreket qılmaydı. Ol kemshiliklerdi joq qılıwġa, salmaqlı ádalatsızlıqtı joq qılıwġa hám múnásibetlerdiń jańa sistemasın jaratıwġa umtıladı. Usı múnásibet penen K. Marks «kúlip atırıp, insaniyat ótmishinen ajıraladı» dep atap kórsetti.
Turmıs hám iskusstvodaġı kúlkililik tiykarında keń kúlki mádeniyatı qáliplesedi.
Miftiń kulki mádeniyatına xaos-kosmos oppoziciyasında keshetugın aralastırıw, jıljıtıw, ózgertiw, aljastırıw tán bolıp tabıladı. Kúlki mádeniyatı usı qarama-qarsılıqlardı sheshiw usılı bolıp tabıladı.
Antik dáwirde kúlki mádeniyatı xalıq bayramlarında tábiyattıń dóretiwshi kúshleriniń saltanatı sıpatında kórinis tabadı. Mısalı, áyyemgi Greciyada Dioniske sıyınıw, Rimliklerdiń Saturnaliyası.
Orta ásirlerde komediyanıń eń ataqlı formalarınıń biri karnaval edi, bul M.Baxtinniń pikirinshe, rásmiy mádeniyat hám diniy ideologiyanıń antipodı sıpatında júzege shıġadı. Orta ásirlerdegi karnaval saltanatlarında kúlki biykarlawshı hám áyne payıtta ómirdi tastıyıqlawshı kúsh sıpatında tolıq hám haqıyqıy kóriniste júzege shıġadı.
Jańa hám Eng jańa dáwirde kúlki mádeniyatı insannıń mańızlı kúshleriniń jatlastırlıwı menen baylanıslı bolġan tariyxıy deformaciyalarġa dus keledi: ol óziniń ulıwmalıq sociallıq baslamasın joġaltadı. Kúliw mádeniyatı adamnıń egoistlik máplerine xızmet qılıw jolın iyeleydi, bazı halatlardı psixologiyalıq agressiyanın ózine tán quralı sıpatında isleydi. Satira, ironiya, sarkazm,  masqaralaw, qorlaw, ruwxıy suwıqlıq. Kúlki qayshılıqlardan qorġanıw quralına aynaldı. Masqara qılıw hám kózden ġayıp qılıw – usı tárizde jasawdıń zárúr qolaylılıġı támiyinlenedi.
Solay etip, estetika kategoriyaları estetikanıń tiykarġı, eń ulıwmalıq túsinikleri bolıp, olar biliw múmkin bolġan ob`ektler hám qubılıslardıń manızlı táriyiplerin sáwlelendiredi. Olar reallıqtı estetikalıq biliwdiń tiykarġı baskıshları sıpatında kórinis tabadı.
Estetika kategoriyaları dialektikalıq aspektten óz-ara baylanıslı, bir-birin óz-ara belgileydi. Olar tek ġana unamlı estetikalıq ózgesheliklerdi emes, bálkim unamsız ózgesheliklerdi de ashıp beredi hám usınıń menen reallıqtıń qarama-qarsı táreplerin kórsetedi. Sonıń menen birge, estetika kategoriyaları bilip atırġan qubılıslarımızdıń mánis-mazmunın sáwlelendire otırıp, insannıń estetikalıqqa bolġan bahalawshı múnásibetin bildiredi, onıń jámiyet hám shaxstıń mánawiy-ámeliy turmıstaġı áhmiyetin belgileydi.
Juwmaqlar
1. Estetika - filosofiyalıq ilim, tábiyatta, jámiyette, iskusstvoda kórinis tabatugın gózzallıq tuwralı ilim.
2. Estetika hám etika bahalawshı sana formaları bolıp tabıladı.
3. Estetikanıń strukturası úsh komponent: estetikalıq sana, estetikalıq iskerlik hám estetikalıq múnásibetlerden ibarat, olardıń hár biri ózine tán ózgeshelikke iye.
4. Estetikanıń tiykarġı kategoriyaları: gózzallıq hám kelbetsizlik, kóterińkilik hám páskeshlik, tragediyalılıq hám kúlkililik.