1. Oqıw materialları

Global sananı qáliplestiriw zárúrligi. Globallasıw processlerin teoriyalıq aspektten ańlap jetiw hám global mashqalalardı saplastırıw tek ġana kútá awır hám uzaq dawam etetugın emes, al bálkim kútilgen nátiyjelerge qanday erisiw múmkinligi tuwralı ele anıq juwaplar hám úzil-kesil sheshimlerge iye bolmaġan is bolıp tabıladı. Áyne waqıtda kópshilik izertlewshiler global keskinliklerdi saplastırıw imkaniyatın ġalaba sanada jańasha ádep-ikramlılıqtıń qáliplesiwi hám bekkemleniwi, mádeniyattıń rawajlanıwı hám onıń insanpárwarlasıwı menen baylanıstırmaqta. Bunıń ushın salmaqlı tiykarlar bar, óytkeni adamlardıń peyilleri, is-háreketleri, aqırġı nátiyjede bolsa olar erisiwge háreket qılatuġın nátiyje tiykarınan olardıń ómirge múnásebeti hám pikirlew tárizi menen belgilenedi.
Haqıyqatında da ásirler dawamında saqlanıp qalıp atırġan dún`ya haqqındaġı túsiniklerdi ózgertiw, qatıp qalġan pikirlew úlgilerin saplastırıw hám adamlar sanasında insanıylıqtıń jańasha principlerin qáliplestiriwdiń ózi ulıwmainsanıy mashqalalar sheshimi emesligi de ráwshan. Bul usı mashqalalardı saplastırıw jolındaġı zárúr, lekin tek ġana birinshi qádem hám ol udayı ózgeriwshi jaġdayġa sáykes bolġan hám házirgi dáwir ruwxın anıq sáwlelendiretuġın dún`yaġa kóz-qarastıń qáliplesiwi menen baylanıslı.
Bunday jańalanġan dún`yaġa kóz-qaras negizinde tek ġana sońġı júz jıllıqqa tán bolġan jámiyet turmısınıń internacionallasıwınıń keskin ósiwi menen belgilenetuġın sociallıq múnásebetlerdiń jańasha mazmunı hám formaların sáwlelendiriwshi jańasha insanıylıq jatıwı lazım. Bul jańasha insanıylıq global sananı qáliplestiriwge qaratılıwı hám úsh tiykarġı negiz: globallıq tuyġısı, zorawanldıqqa bolġan kelisimsizlik hám insannıń tiykarġı huqıqların tán alıwdan kelip shıġatuġın ádalatpárwarlıqtı óz ishine alıwı dárkar.
Xalıqaralıq kúshlerdiń birlesiwi. Adamlardıń dún`yaġa kóz-qarasları tek ġana olardıń dún`ya haqqındaġı bilimlarinde mees, al olar bul bilimdi qanday túsindiriwi, qanday juwmaqlar shıġarıwı hám qanday is kóriwlerinde de kórinis tabadı. Sol sebepli global mashqalalardı pútkil dún`ya birgelikte sheshiwi lazımlıġı tuwralı sóz júrgizer ekenbiz, insaniyat teoriyada belgili bir tabıslarġa hám bazı bir ámeliy nátiyjelerge erisken halda, dún`ya rawajlanıwınıń negativ processlerin toqtatıwġa ele qol jetkermegenin itibardan shette qaldırıwımız múmkin emes. Xalıqaralıq kúshlerdiń belgili bir dárejede birlesiwi, olardıń muwapıqlastırılġan, izshil hám, eń mańızlısı, nátiyjeli háreketleri de ele orın almaġan. Nege bunday bolıp atır hám buġan ne kesent berip atır? Házirgi reń-báreń hám qarama-qarsılıqlarġa tola dún`yada kelisilgen háreketlerni ámelge asırıw múmkin be? Eger múmkin bolsa, buġan qanday tiykarda erisiw múmkin? Bular búgingi kúnde sociallıq oylaw, sonıń qatarında filosofiya sheshiwge háreket qılıp atırġan baslı máseleler bolıp tabıladı.
Tariyxıy tájiriybe hár qıylı xalıqlardıń jaqınlasıwı olardıń mápleri sáykes kelgen jerde ásirese jaqsıraq júz beretuġınlıġın kórsetedi. Óz-ara mápdarlıq hár qıylı qıyınshılıqlardı tez saplastırıw, sawda-satıqtı belsendi rawajlandırıw, ekonomikalıq, siyasiy hám mádeniy baylanıslardı bekkemlewge kómeklesedi.
Ádette bul jolda jeńiwge tuwra keletuġın eń úlken qıyınshılıqlar eskishe kóz-qaraslar, qatıp qalġan pikirlew usılı, dástúrler menen baylanıslı boladı. Olar ózgeriw qásiyetlerine iye, lekin bul júdá uzaq, úlken qıyınshılıqlar menen sırtqı yaki ishki faktorlar tásirinde júz beredi. Mısalı, sırtqı faktorlar qatarına ekologiyalıq keskinliktiń kúsheyiwi, «demografiyalıq jarılıs» aqıbetleri, urıs qáwpi hám tek ġana adamlardıń turmıs tárizin sezilerli dárejede ózgertetuġın emes, al bálkim olardıń sanasına da óz tásirin kórsetken basqa global mashqalalar kiredi. Ishki faktorlar insan mápi, onıń sub`ektiv, shaxsiy tiykarı menen baylanıslı. Anaw yaki mınaw mashqalalardıń keskinlik dárejesi, hátteki bunıń ushın zárúr shárt-shárayat hám jetkilikli tiykarlar payda bolġan jaġdaylarda da, ne ushın páseyme atırıptı degen sorawġa juwap tabıwdı joqarıda atap ótilgen faktorlar, ásirese mápdarlıq faktorı álbette esapqa alınıwı lazım.