1. Oqıw materialları

Jańa qádiriyatlar sisteması. Áyne usı sebepli qádiriyatlar mashqalası, sociallıq rawajlanıwdıń jańa ústinliklerin hám basqa dún`yaġa kóz-qaras orientirlerin izlew jámiyetti mánawiy jańalawdıń baslı wazıypalarına aynaladı. Búgingi kúnde hár qıylı ellerdiń alımlari basqa qádiriyatlarġa muwapıq jaratılġan ózge civilizaciyaġa ótiw ámelge asırılġanda ġana insaniyat ekologiyalıq hám basqa global mashqalalardı saplastıra alıwı múmkinligin derlik birdemlik penen atap kórsetpekte. Olardıń pikirinshe, bul qádiriyatlar tábiyat hám onıń zárúrliklerin tábiyattan ústin qoyıwshı antropocentrizmge emes, al ómir fenomeniniń biytákirarlıġına hám biosferanı teń salmaqlıq jaġdayında saqlaw lazımlıġına itibardı qaratıwshı biosferocentrizmge tiykarlanıwı lazım. Insan bolsa, aqıllı janzat hám bul quramalı sistemanıń quram bólegi sıpatında, bunıń menen tek esaplasıp ġana qoymastan, al bálkim tiyisli tárizde is kóriwi de lazım.
Onın dún`yaġa múnásebetin ózgertiw, insanpárwarlıq hám koevolyuciya, yaġnıy tábiyat hám jámiyettiń óz-ara baylanıslı rawajlanıwı principlerine tayanıp, jańa qádiriyatlar sistemasın hám sociallıq rawajlanıw orientirlerin jaratıwdan basqa jolı joq.
Dún`ya xalıqlar ortasında óz-ara baylanıs hám tiykarlı birge islesiw jolına jáne de isenim menen kiriwi, adamlardıń sociallıq-ekonomikalıq iskerligi bolsa tábiyat penen qayshılıqqa kirispewi ushın dún`yada júz berip atırġan házirgi processler haqqındaġı ilimiy bilimlerdi keńeytiw hám tereńlestiriw, sonday-aq adamlardıń júz berip atırġan qubılıslar hám processlerge óz juwapkershiligin jáne de tereńirek túsiniwine erisiw lazım. Bul jáne sonıń ushın da mańızlı, zamanagóy elektron qurılmalar hám esapaw texnikası insannıń óz iskerligi nátiyjelerin de, olar alıp keliwi múmkin bolġan aqıbetlerdi de shamalaw hám boljaw qábiletin kóp ese arttıradı. Sol sebepli sociallıq hám óndiris processlerin basqarıwda alımnıń roli artıwı menen bir qatarda onıń insan ushın da, qorshaġan ortalıq ushın da belgili bir ekologiyalıq, medicinalıq hám basqa aqıbetlerge alıp keliwi múmkin bolġan texnikalıq joybarlar boyınsha qararlar hám usınıslar ushın juwapkershiligin teńsiz dárejede arttırıw máselesi de ayrıqsha áhmiyetke iye.
Sońġı jıllarda genetika tarawındaġı izetlewler hám ámeliy ishlar ózine barġan sayın kóbirek itibardı tartpaqta. Bul jerde tiri organizmlerdi, sonıń qatarda insandı da klonlastırıw imkaniyatın beriwshi gen injeneriyası ushın keń imkaniyatlar ashılmaqta. Bul kóp sanlı morallıq hám psixologiyalıq máselelerdi júzege keltiredi, óytkeni insan shaxs sıpatında genler tásirinde tek ġana eliw payızġa qáliplesedi, qalġan aspektten ol sociallıq ortalıq hám belgili bir jasaw shárayatları menen belgilenetuġın sociallıq maqulıq bolıp tabıladı.
Usı múnásebet penen eń jańa filosofiyalıq ádebiyatlarda insanpárwarlıq máseleleri jáne birinshi orınġa shıqpaqta. Ilim-texnika progresin tek ġana jeke insannıń emes, al bálkim pútkil insaniyattıń ádep-ikramlılıq pazıyletlerine tikkeley boysındırıwshı insan iskerligin pútkilley ózgertiw lazımlıġın ańlatıwshı «ilimiy insanpárwarlıq» ataması belsendi islep shıġılmaqta. I.A.Karimov bul tuwralı: «Mánawiyatga qarsı qaratılġan hár qanday qáwip óz-ózinen mámleket qáwipsizligin, onıń milliy máplerin, salamat áwlad keleshegin támiyinlew jolındaġı salmaqlı qáterlerdiń birine aynalıwı hám aqır-aqıbette jámiyetti kriziske alıp keliwi múmkin»⁵³ degen edi.