1. Qadimgi Xitoyning ilk davlatlari

1.1 Eramizdan avvalgi VIII – III asrlarda Xitoy 

 

     Er. avv VIII asr boshlarida chjoularning Xuanxe daryosi yuqori oqimi havzasida 

yashagan  lun  qabilalari  bilan  to`qnashuvi  kuchayadi.  Junlar  kelib  chiqishi 

chjoularga qarindosh edilar, lekin turmush tarzi va xo’jalik yuritish shakli bilan farq 

qilganlar. Van davrida (781-771 yillar) yarim ko`chmanchi junlar bilan hal qiluvchi 

to`qnashuv yuz beradi. Merosiy yer mulklarni ko`payishi, ijoxou (merosiy hudud 

hokimlari) mustaqilligini kuchayishi Van hokimiyatini zaiflashtirdi. Chjou Pix-van 

isenchi chjouxoular va junlar hujumini qaytara olmadi. U poytaxt hududini tashlab 

ketishiga majbur bo`ladi. Bu voqea Xitoy an`anasida G`arbiy Chjou davrini tugashi 

deb hisoblanadi. 

     Er. avv 770 yil poytaxt sharqqa hozirgi Loyan hududiga ko`chiriladi. Shu sababli 

er. avv VIII-III asrlar Sharqiy Chjou davri deb ataladi. Junlardan qochish vanning 

obro`-e`tiborini  keskin  tushirib  yubordi.  Endilikda  u  Chjoular  o`rtasidagi  o`zaro 

munosabatlarga  aralasha  olmadi.  Chjoxoular  amalda  mustaqil  hokimlarga 

aylandilar Vanning yerlari kamaytirilib, unga o`lpon to`lanmay qo`yildi. Er. avv. 

---

VIII  asr  oxirida  Xitoy  mingdan  ziyod  bir-biri  bilan  urushayotgan  mustaqil 

mulklarga  bo`linib  ketdi,  ammo  ular  mamlakatning  an`anaviy  birligini  ramzi 

sifatida  Chjou  vanini  oliy  hokimiyatini  rasman  tan  oldilar.  Bu  davrda  ijtimoiy 

tabaqalanish murakkablashdi, qullarning va qaram aholining soni o’sdi. Pul-tovar 

munosabatlari,  ishlab  chiqarish  kuchlari  o’sadi.  Van  tomonidan  yer-mulklar 

zodagonlar,  harbiylarga  taqsimlab  beriladi.  Yerga  xususiy  mulkchilik  paydo 

bo’ladi.