1. Rentgen nurlarining va ularning xossalari

---

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O’RTA MAXSUS TA’LIM 
VAZIRLIGI 
BERDAQ NOMIDAGI QORAQALPOQ DAVLAT UNIVERSITETI 
fakulteti 
kafedrasi 
yo’nalishi 
“ 
” kurs talabasi
 
 
 
 
 
 
 
ning
“ 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
” 
fanidan 
MUSTAQIL ISH 
Mavzu: 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Bajardi:
 
 
 
 
 
Qabul qildi:
 
 
 
 

 
 
 
 
NUKUS 20 
yil 

---

Xarakteristik rentgen nurlanishi 
 
Reja: 
 
1. Rentgen nurlarining va ularning xossalari. 
2. Rentgen nurlarning spektrlari
3. Uzlukli va uzluksiz spektrlar.
4. Mozli qonuni.
5. Rentgen nurlari kashf etilishi 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

1. Rentgen nurlarining va ularning xossalari
Rentgen nurlarini 1895-yilda nemis fizigi Vilgelm Rentgen (1845-1923) 
kashf etgan. U bu kashfiyoti uchun 1901-yilda birinchi bo'lib Nobel mukofotini 
olishga sazavor bo'lgan. V.Rentgen o'zi kashf etgan nurlarni dastlab X-nurlar deb 
atagan, keyinchalik bu nurlar uni nomi bilan ataladigan bo'ldi. V.Rentgen bu 
kashfiyotini katod nurlarini o'rganish vaqtida tasodifan topdi. U tajribalaridan 
birida katod nayini qora kardon qog’oz bilan yaxshilab o'radi. Xonani qorong’i 
qilib, katod nayida razryad hosil qilganda xonani boshqa tomonida u qandaydir 
nurlanishni ko'rdi. Ma'lumki, katod nurlari (elektronlar oqimi) havoda bir necha 
santimetr masofagacha tarqalishi mumkin xolos. Tajribani takrorlaganda ham, 
yana bu hol takrorlandi. Xonani yoritib qarasa, nurlanayotgan narsa, qurilma 
yaqinidagi flyuoressensiyalanuvchi ekran ekan. Shunda rentgen yangi nurlanish 
turiga duch kelganini tushundi. 
Keyinchalik ma'lum bo'ldiki, rentgen nurlanishi katta tezlikdagi elektronlarni 
keskin tormozlanishi natijasida hosil bo'lar ekan. Rentgen nurlari sxemasi 
tasvirlangan rentgen trubkasida hosil qilinadi. Maxsus transformatorga ulanadigan 
volfram sim katod (K) vazifasini o'taydi. Katod va anod (A) orasida hosil 
qilinadigan elektr maydon katoddan uchib chiqayotgan termoelektronlarni tezligini 
orttiradi. Yetarlicha katta kinetik energiyaga erishgan elektronlar volfram yoki 
platinadan qilingan anod mishenni ichiga kirib borish vaqtida keskin tormozlanishi 
natijasida rentgen nurlari hosil bo'ladi. Bu nurlar to’lqin uzunligi 10
-12
–10
-8
oralig’ida bo'lgan elektromagnit to’lqinlardan iborat. Rentgen nurlarining 
elektromagnit to’lqin tabiati ularning kristallardan o'tishdagi difraksiyasi orqali 
isbotlangan. 
I
 
0 

8.6-rasm.
U
1 
U
2 
U
3 
U
4 
U
5