1 savol Замонавий маълумот узатиш тизимларининг роли ва аҳамияти

84.
86. Циклли синхронизациялаш қурилмаларининг классификацияси ва вазифалари
Bu guruhli sinxronizatsiyaning
o‗zginasi. Faqat farqi shundaki, guruhdagi birlik elementlar bitta
ma‘lumotga (bitta yo‗nalishdagi) tegishlidir. Sikl esa turli yo‗nalishdan
kelgan turli ma‘lumotlarni birlik elementlarning vaqt bo‗yicha tartibli
joylashishi natijasida hosil qilinadi. Demak bu usulda sinxroimpulslar
orqali sikllar bir - biridan ajratiladi.
SSning uzatish tizimlari ikkita turdan iborat:
1. Sinxron (boshlanishi va uzunligi aniqlangan);
2. Asinxron (boshlanishi fiksirlangan, blok uzunligi aniqlangan).
SSning qurilmasining o‗ziga xos xususiyatlari quyidagilardan tashkil
topgan:
1. Sikl bo‗yicha sinxronizm mezonlari, ya‘ni axborot elementlarida
kodli kombinatsiyaning boshlanish va tugash momentlari bo‗lmaydi.
2. Fazalashning mahsus signalini diskret kanaliga shakllantirish va
uzatish zaruriyati tuzilmasi SS mezonlarini qabul qilishga xizmat qilishi
mumkin.
3. SS jarayoni faqat SS buzilish vaqtida amalga oshiriladi.
4. Faza bo‗yicha maksimal farqi εmax = (n-1) τ0 ifodani tashkil etadi,
bu yerda τ0 – birlik elementining davomiyligi, modulyatsiya tezligiga
bog‗liqligi, n - blok uzunligi.
SS qurilmasi quyidagi belgi bo‗yicha tasniflanadi:
– fazali kombinatsiyani uzatish usuli bo‗yicha;
– ortiqchalikga, uzatkich tomonidan kiritilishiga bog‗liqligi
bo‗yicha;
– uzatkich va qabul qilgichning ishlash rejimiga bog‗liqligi
bo‗yicha;
– qabulda SSni ajratib olish usuli bo‗yicha;
– xalaqit bo‗yicha himoyalanganlik bosqichi bo‗yicha;
– jarayonlarni avtomatlashtirish bosqichi bo‗yicha.
1. Fazali kombinatsiyani uzatish usuli bo‗yicha ikki turdan iborat:
a) maxsus ajratilgan kanal fazali kombinatsiyani uzatish bilan SS
qurilmasi;
b) axborot uzatiladigan kanal bo‗yicha fazali kombinatsiyani uzatish
bilan SS qurilmasi.
2. Ortiqchalikga, uzatgich tomonidan kiritilishiga bog‗liqligi
bo‗yicha ikki turdan iborat:
a) doimiy ortiqchalik bilan SS qurilmasi. Bunda fazali kombinatsiya
tizimning butun ishlash vaqti davomida doimo uzatiladi;
b) o‗zgaruvchan ortiqchalik bilan SS qurilmasi. Bunda fazali
kombinatsiya SS uchun kerak bo‗lgan vaqt kesimida vaqti-vaqti bilan
uzatiladi.
3. Uzatkich va qabul qilgichning ishlash rejimiga bog‗liqligi
bo‗yicha uch turdan iborat:
a) uzatkich va qabul qilgichning (sinxron tizimlar) uzluksiz ishlash
bilan SS qurilmasi;
b) uzatkich va qabul qilgichni bir marta ishga tushirish (start-stop)
bilan SS qurilmasi.
c) farqlarning yo‗nalishi va kattaligini aniqlash bilan siklli
sinxronizatsiya qurilmasi.
4. Xalaqit bo‗yicha himoyalanganlik bosqichi bo‗yicha ikki turdan
iborat:
a) fazali kombinatsiya elementlarining aloqa kanalidagi xatolardan
himoya qilinmagan sK qurilmasi;
b) fazali kombinatsiya elementlarining aloqa kanalidagi xatolardan
himoya qilingan SS qurilmasi.
5. Jarayonlarni avtomatlashtirish bosqichi bo‗yicha uch turdan
iborat:
a) qo‗lda ishga tushirish bilan SS qurilmasi;
b) yarim avtomatlashgan holda ishga tushirish bilan SS qurilmasi;
c) avtomatik tarzda ishga tushirish bilan siklli SS qurilmasi.
Barcha SS qurilmalari ikki turga bo‗linadi:
– markersiz;
– markerli
87. Циклли синхронизациялаш қурилмаларига қўйиладиган талаблар
SS qurilmalariga qo’yiladigan talablar quyidagilardan iborat:
1. SSning talab qilinadigan aniqligini ta‘minlash;
2. Birinchi ulanishida hamda qisqa vaqtli tanaffuslardan so‗ng
sinxronizmga kirish vaqti kichik bo‗lishi lozim;
3. Sinxronizmga kiruvchi avtomatlar va aloqa vaqtida sinxronlash
davom etilishini ta‘minlash;
4. Axborotga sinxronlanuvchi ma‘lumotlarni kiritish hisobiga aloqa
kanalining o‗tkazish qobiliyatini eng kam yo‗qotishlari (talofatlari);
5. SS qurilmasining soddaligi va ishlash puxtaligi
88. Циклли синхронизациялашда маркерсиз усуллари
Markersiz usulni 4.18-rasmdan
foydalangan holda tavsiflash mumkin, ushbu rasmda n elementlarga P
taqsimlagichlarga ega sinxron tizim keltirilgan.
Fazali kombinatsiyaning elementlari qabul qilishda fazali
kombinatsiya deshifratoriga kelib tushadi, o‗z navbatida u ushbu
kombinatsiyaga ta‘sir etadi. Agar taqsimlagich fazada bo‗lmasa, ro‗yhatga
olinadigan kombinatsiya fazalidan farqlanadi va deshifrator ishga tushadi.
Har bir sikl oxirida fazali kombinatsiya deshifratorining ishga tushmasligi
siklli fazadagi farqni ko‗rsatadi. Bunda boshqaruvchi sxemadan impuls
uzatiladi, ushbu impuls qabuldagi taqsimlagich fazasini siljitadi. Har bir
siklning oxirida qabul qilishdagi taqsimlagichning bunday siljishi to‗g‗ri
faza o‗rnatilmagunga qadar davom etadi

SSning markersiz usulidan faqat uzatishning sinxronli usulidan
foydalanish mumkin. Bunda qabul qilgich taqsimlagichini sozlash
odatda, birlik elementining davomiyligiga teng kattalikda amalga
oshiriladi.
SS ushbu usulda qabul qilinadigan kodli kombinatsiya uzunligi
oldindan ma‘lum bo‗lganligi sababli ta‘minlanadi, kodli
kombinatsiyaning boshlanish va tugash momentlari axborot uzatishning
barcha seanslarida sinxronizm kiritilgandan keyin aniqlanadi


89. Циклли синхронизациялашда маркерли усуллари.
Markyorli usul 4.19-rasmda keltirilgan.
Rasmda marker datchigi (fazali kombinatsiya) ulanadigan mexanik
taqsimlagichlar ko‗rgazmali qilib tasvirlangan. Taqsimlagichning har bir
sikli uchun markerning kodli kombinatsiyasining bitta elementi
uzatiladi. Agar kombinatsiya n elementlarni tashkil etsa, uni uzatish
uchun taqsimlagichning n+1 ishlash sikli talab etiladi.
Fazali kombinatsiya uzunligi va uning ko‗rinishi yolg‗on fazaning
minimal ehtimolligiga erishish uchun tanlanadi. Boshqacha aytganda,
fazali kombinatsiya elementlarning shunday ketma-ketligini keltirish
kerakki, bunda taqsimlagichning har qanday boshqa kontaktidan paydo
bo‗lish ehtimolligi nolga teng bo‗ladi.
Taqsimlagichning tegishli kontaktiga qabul qilishda chiqish
boshqariluvchi sxema bilan bog‗lanadigan deshifrator markeri ulanadi.
Faza taqsimlagichning farqi bo‗lganda deshifrator markerni aniqlay
olmaydi. Shuning uchun boshqariluvchi sxemaning har bir n sikllari
taqsimlagichni bitta kontaktga siljitadi. Bunday siljish deshifrator
markerni ro‗yhatga olinmagunga qadar davom etadi. Shundan keyin

boshqariluvchi sxema blokirovkalanadi. Taqsimlagichlar ushbu
momentdan sinfazali ishlaydi.
Sinfazalik rejimida deshifratorning chiqishidan har bir n sikllar
orqali to‗g‗ri siklli faza mavjudligini tasdiqlaydigan impuls kelib tushadi.
Sinfazalik yo‗qolishida fazalovchi impuls kelib tushishi to‗xtatiladi.
Vaqt o‗tishi bilan, masalan, (3-5) n sikllar, boshqariluvchi sxemadan
blokirovka olib tashlanadi va tizim izlash rejimiga o‗tadi.
Markerli usulning afzalligi SSni doimiy nazorat qilish hisoblanadi.
Markerli usulning kamchiligi marker (fazali kombinatsiya)ni
muntazam uzatish zaruriyati sababli aloqaning o‗tkazish imkoniyatining
kamayishi hisoblanadi