1 savol Замонавий маълумот узатиш тизимларининг роли ва аҳамияти

Diskret ma’lumotlarni uzatish tizimi. Raqamli kanallarda uzatgich chiqishida va qabul qilgich kirishida struktura parametriga ko‘ra diskret signallar ishlatiladi. Ularda ma’lumot uzatish uchun sinxronizatsiyalovchi kodlar, analog signallarni uzatish uchun esa impuls kodli modulyatsiya qo‘llaniladi.
Diskret kanal deganda - diskret signalni uzatishni ta’minlovchi texnik qurilmalar majmuasi tushiniladi. Ko‘p ma’lumot uzatish tizimlarida diskret kanal o‘z ichiga uzluksiz aloqa kanalni qabul qiladi.
Uzluksiz aloqa kanali asosiy tavsiflari quyidagilardir:
- amplituda-chastota tavsifi;
- o‘tkazish polosasi;
- so‘nish;
- xalaqitbardoshlik;
- shovqinlar;
- o‘tkazish qobiliyati;
- ma’lumotlar uzatish ishonchliligi;
- narxi.

Дискрет вақтнинг дискрет сигнали (қисқача дискрет сигналлар) дискрет вақт моментида фақат рухсат этилган (дискрет) қиймат қабул қилиши мумкин.
Дискрет хабарни сигналга ўзгартиргич чиқишида ташкил қилинаётган сигнал қоидага кўра ахборот параметри бўйича дискрет хисобланади.


4-savol Маълумотлар узатиш хизматига қўйиладиган талаблар.
. MUTga qo‘yiladigan talablar: Diskret xabarlarni uzatish (DXU) tizimi bu – manba’dan qabul qiluvchiga xabarlar oqimini uzatishni ta’minlovchi texnik vositalar kompleksidir. Xabarlarni qabul qiluvchi DXU tizimiga quyidagi talablarni qo‘yadi:

• 
  Uzatish aniqliligi;
  
• 
  Uzatish tezligi, vaqti;
  
• 
  Ishonchlilik.
  

Axborotdagi belgillarning poydo bo‘lishi extimolligi bilan axborot xajmi o‘rtasidagi bog‘liq Klod Shennon teoremasida o‘z ifodasini topgan, ya’ni axborotdagi har bir belgiga mos keluvchi axborotni o‘rtacha hajmi (soniga) entropiya deb yuritiladi.

5. 
   -savol Маълумотлар узатиш тизимларида хизмат кўрсатиш сифат кўрсаткичлари.
   

Ma’lumotlar uzatish tizimi (MUT) ning sifat ko‘rsatkichlari. Asosiy masalalardan biri ishga yaroqlik va ishga yaroqsiz xolatlarga turkumlanadigan diskret kanallar sifatining xolatini baxolashdan iboratdir. Diskret kanallar sifati ma’lumotlarni kanallar bo‘yicha uzatish sifati quyidagicha baxolanadi:

• 
  signallarning ikkilamchi statistik tavsilotlari orqali baxolash usuli;
  
• 
  signallar ko‘rsatkichi orqali baxolash usuli;
  
• 
  shovqinlar ko‘rsatkichlari orqali baxolash usuli.
  

Ushbu baxolashlar natijalari, ma’lumot uzatish kanalining texnik xolati diagnostikasi va qabul qilinayotgan signallar ketma-ketligining to‘g‘riligini oshirish uchun ishlatiladi. Zamonaviy raqamli tizimlarning asosiy vazifasi ma’lumot uzatilishining sifati va samaradorligini oshirishdir. Ushbu masalaning yechimi ikki yo‘nalishda rivojlanmoqda:
1. Sarf-xarajatlar cheklangan xolda uzatilayotgan axborot tezligi ishonchliligini oshirish maqsadida diskret ma’lumotlarni qabul qilish va uzatish usullari orqali;
2. Raqamli tizimlarning yuqori darajada puxta ishlashini ta’minlaydigan va raqamli tizimlar tuzilishini yangi usullari ishlab chiqish orqali.
Xaqiqiylik xatolik koeffitsienti orqali aniqlanadi:

(n_x) - xato qabul qilingan elementlar soni;

(n_uz) - taxlil intervalida umumiy uzatilgan elementlar.
Haqiqiy xatolik talabi 10^-6;
Kommutatsiyalangan shaxar telefon tarmog‘i kanali 10^-2 ÷ 10^-10;
Kommutatsiyalangan xalqaro telefon tarmog‘i kanali 10^-3 ÷ 10^-4;
Kommutatsiyalanmagan xalqaro telefon tarmog‘i kanali 10^-4 ÷10^-5.
MUT ning sifat ko‘rsatkichlari
6. Дискрет хабар манбаларини ахборот характеристикалари.