1-seminar. Gimnastika mashqlarining atamalari

qomat - bu
dunyoning yetakchi gimnastikachi-
lari uslubidir.

Tayanib sakrash
gimnastika ko‘pkurashining teng huquqli turi
bo‘Iib, u qisqa vaqt ichida otdan qo‘l bilan tayanish orqali bajariladi.
50-60 yillarda eng ko‘p tarqalgan sakrash turlari ya’ni oddiy razno-
jek, oldinga kerilib to‘ntarilish, yon bilan to‘ntarilish shu bilan birga
bukilib-razgibayas to ‘ntarilish.
Keyinchalik sport snaryadining takomillashishi bilan elastik
ko‘prikni kiritish, turli burilishlar (piruet) va ayniqsa murakkab ayla-
nishlar (salto) pay do bo‘Iishiga imkon berdi. ‘
( .

Ко‘pineha, tayanib sakrashni rivojlantirishda yangi sakrash ten-

densiya kuzatiladi, lekin buning uchun yangi sakrovchan gimnastni
yaratish lozim bo‘ldi. Hammasi o‘zgardi: uzunlik, yugurish tezligi va
texnikasi, qo‘l bilan itarilish texnikasi, qo‘nish sharti.


Qo ‘shpoya —
gimnastikachilarga ko‘pgina ko‘tarilishlar, ayl-
anishlar, to ‘ntarilishlar va salto bajarishga yordam beruvchi, gim­
nastika ko‘pkurashining eng mukammal konstruksiyasidan biri.

Gimnastikaning barcha turi singari qo‘shpoyada ham harakatni

rivojlantirish harakat energiyasini yetishmasligini yengish uchun
ko‘pincha katta siltanish texnikasini doimiy takomillashtirishga
bog'liq b o'lar edi.
Poya osti va ustida maksimal amplitudada elementlarni bajarish,
turgarida gimnastikachining tana holati to ‘g‘riligi, hamma mashqlar-
ga dinamik xarakterni berish - bu qo'shpoyada mashq bajarishning
zamOnaviy usuli.
1 r^arildnaviy 

baland-past
qo'shpoya- bu o'ziga xos ikkitalik turnik.
Bu snaryadda kombinatsiya bajarishda aniq ifodali dinamikaga erishil-
gan. Bunda eng xarakterli harakatlardan biri uchib o'tishlar.
Bu turdagi texikani rivojlantirish bo'yicha qilingan hattoki bir
lahzali tahlillar ham baland past qo'shpoyadagi mashqlar xaqiqatan
cheksiz ekanligiga guvohlik beradi. Katta aylanish, Tkacheva uchi-
shi va Delcheva saltolarining turlanishi hisobiga mashqlar kompozit-
siyasida muhim o'zgarishlar bo'ldi. Shu bilan birga oyoqlarni kerib
(Shtalder) va tik turib 360 ° va undan ortiqda burilish bilan siltanib
(peremax) orqaga aylanish taqdim qilindi.
Osilishdan saltoli harakat katta aylanishlar bilan birga tezda
taraqqiy etdi. Hozirgi paytda gimnastikachilar bukilib ikki martalik
saltoda qo'rqmasdan chiqishmoqda.
Shunday qilib, energiya xosil qiluvchi harakatlar texnikasini mut-
laqo egallash qo'shpoyada gimnastikachining texnik tayyorgarligi
bo'yicha birinchi darajali ahamiyatga egadir.

Turnik
- gimnastika ko'pkurashining eng samarali turlaridan
biridir. U yangi element va birikmalami ijro etish texnikasi talqin
qilishda boshqalarga qaraganda ko'proq, model snaryad hisoblana­
di. Uchish gimnastikasining ochilishidagi g'alaba chambari aynan
unga tegishlidir va natijada eng kuchli gimnastikachilar yuksak ma­
horatga erishdilar. Gimnastika tomoshabinlar uchun ancha qiziqarli
va jozibali bo'lib qoldi. Uchish fazasi bilan ifodalanadigan element
va birikmalar eng qiyin, ba’zida xavflidir. Tavakkal qilish (risk)
elementlari ancha o'sdi. Halqaro musobaqa qoidalari qiyinlashdi,

mashqlami qiyinchiligiga qo‘yilgan talab oshdi, lekin u yerda yozil-

ganki, mashqning qiyinligi ijro etish sifatiga ta’sir etmasligi J^rak.

Gimnastika-o’quv-ilmiy fan sifatida

Gimnastika mashqlarini o‘rgatish gimnastika mashg‘ulotlarida
asosiy o‘rinda turadi. Hozirgi vaqtda o‘quvchilarda vatanparvarligi
hissi, o‘z faoliyatiga ijodiy yondashish, shuningdek belgilangan in-
tizom hamda axloq kodeksi prinsiplariga muvofiq xatti-harakat nor-
malariga qat’iyan rioya qilish hislari tarbiyalanadi. Shunday qilib,
gimnastika о‘sib kelayotgan avlodga ta’lim va tarbiya berish siste-
masidagi pedagogik ilm sohasi, o‘tilishi shart bo‘lgan o ‘quv darsi
hisoblanadi. Dars sifatida u maktablarda, o‘rta maxsus o ‘quv; yurtlari
va oliy o‘quv yurtlarida o‘qitiladi. «Biz o‘zida ma’naviy boylikni,
axloqiy poklikni va jismoniy kamolotni garmonik holda mujassam-
lashtirigna yangi odamni tarbiyalashimiz kerak».
Ilmiy soha sifatida gimnastika jismoniy tarbiya haqidagi fanni
gimnastikaga xos bo‘lgan vositalar, metodlar va mashg‘ulot uyushti-
rish formalari yordamida odamning jismoniy rivojlanishi va kamol
topishi qonuniyatlarini o‘rganuvchi bo‘lagidir. Sohada olib boriladi-
gan ilmiy tadqiqot ishlarida ko‘proq pedagogik, fiziologik, biomexa-
nik va matematik tadqiqot metodlari qo‘llaniladi.
Gimnastika - ilmiy amaliy sohadir. Uning nazariyasi, tarixi, dars
berish metodikasi, mashg‘ulot uyushtirishdagi tipikvosita formalari
bor.
Gimnastika nazariyasi gimnastika fanining mohiyati va mazmu-

niga, uning maqsadi va vazifalariga, jismoniy tarbiya sistemasidagi

gimnastikaning o‘rni va ahamiyatiga va hokazolariga dahldor ma-
salalarni ishlab chiqadi. Gimnastika tarixi uning jismoniy tarbiya
vositalari va metodlaridan bin sifatidagi rivoj lanish va qaror topish
jarayonini ochib beradi, gimnastika vosita va metodiarini biri sifa­
tida rivojlanish va qaror topish jarayonini ochib beradi. Gimnasti-
kadan dars berish metodikasi bo‘limida esa ta’lim tarbiyaning umu­
miy asoslari (gimnastika uning alohida turlari va mashq guruhlariga

qo'Ilanilishi mumkin bo'lgan), turli kontingentlar bilan mashg'ulot

uyushtirish metod va priyomlari va hokazolari qarab chiqiladi.
Amaliy mashg‘ulotlar har yoqlama jismoniy rivojlanish va maxsus
jismoniy xislatlarni takomillashtirish, gimnastika mashqlari texnika­
sini bilib olishga, shuningdek professional-pedagogik ko'nikma va
malakalami orttirishga qaratilgan bo‘Iad i.

Nazorat savollar:

1.

0 ‘zbekiston mustaqillikdan aw algi gimnastikaning rivoj­

lanishi.

2.
1918-1948-yillarda gimnastikaning ravnaq topishi.

3.
1949-1990-yillarda gimnastikachilar erishganyutuqlar.

4.
0 ‘zbekiston Respublikasida gimnastikaning rivojlanishi.

5.
Gimnastikaga ta’rif bering.

6.
Gimnastikaning sog'lomlashtiruvchi turlariga ta’rif bering.

7.
Asosiy gimnastikaga ta’ rif bering.

8.
Xotin-qizlar gimnastikasiga tavsif.

9.
Gimnastika ko‘pkurash turiarini rivojlantirish tendensiyalari.

10. Gimnastikaning asosiy vositalari.