1-seminar. Gimnastika mashqlarining atamalari

Erkin mashqlar:
sport gimnastikasida muhim o‘rirmi egallaydi.
Hech ikkilanmay aytish mumkinki, gimnastika mashqlari qonunlari
aynan ular orqali anglay boshlanadi.
Mashqlarning eng muhim xarakteristikasi uning kompozitsiyasi
va qiyinchiligi hisoblanadi. Bu xuddi erkin dasturni rivojiaflishini
boshqaruvchi ikki dastakdek akrobatik mashqlar erkin mashqlarning
asosini tashkil qiladi.
i
^

Ikki va uch akrobatik elementlami qisqa birikmasi “kichik” akro­

batika arsenalini tashkil etadi. “Katta” akrobatika elementlari fco'proq

atletik xarakterdagi elementlami o‘z ichiga oladi. Masalan, rondatrfly-
ak-orqaga templi salto-orqaga kerishib ikki marta salto.
ы м;. i •.
Yaqindagina erkaklaming imtiyozi sanalgan ikki martalik saltoga
o ‘xshash akrobatik sakrashlar ayollami tomonidan ham puxta egal-
langan, uch bosqichni egallash bo‘yicha ayollar erkaklardan kuchli-
roqdir.

и
Mazkur holatda akrobatika, xoreografiya, musiqa jo ‘rligini tan­

lash kompozitsiyaga, akrobatik elementlar va birikmalarm ijro etish
sifati, harakatning ifodaliligi, artistizm esa ijro mahoratiga bog'liq
bo‘ladi.
Erkin mashqlarda gimnastikachilar faqatgina qiyinchilik guruhi-
dagi (A,B,S,D,E va super e guruh elementlari) mavjud element va
birikmalar hisobiga rag'batlantiruvchi ballar olishi mumkin. Shun­
day qilib, rag‘batlantiruvchi ballar qachonki juda qiyin sharoitda bu
element va birikmalar texnik tomondan to‘g ‘ri bajarilsagina beriladi.
Yuksak mahorat - bu kombinatsiyani yaxlitligicha zamonaviy
texnik darajada bajarishni xarakterlaydigan, yuqori baho bilan tas-
diqlanuvchi, artistizm, individual manera va ijro usuli bilan birga
olib boriladigan omildir.


Dastakli otda mashqlar.
Bu ko‘pkurash turining o'ziga xos
mashqlar qiyinchilik darajasini oshish sur’atini saqlanib qolishi bi­
lan bogiiq ancha mustahkam an’analar o‘matildi. Dastakli otdagi

mashqlar har xil aylanish turlari, otning barcha qismlaridagi tayanish

turlarida bir oyoqli siltanishlar bilan xarakterlanadi. Aylanasimon ha­
rakatlami bajarishda aylanalar bukilgan oyoq bilan bajarilishi kerak.
Elementlarni qo‘llarda tik turish orqali bajarishga ruxsat beriladi.
Turli strukturali guruh elementlari siltanish va to‘xtovsiz bajarilishi
kerak. Otda kuch elementlari mumkin emas.
Oyoqlarni keng ochib aylanishlar, ya’ni chexiyacha, nemischa
hamda ruscha va yangicha ko‘ndalangiga aylanib o‘tishlar erkin das-
turdagi oddiy o‘tishlar va aylanishlami siqib chiqardi.
Zamonaviy mashqlarda bitta dastakda ishlash muhim o ‘rin egal-
laydi. Ikkala dastakda tayanib bajariladigan deyarli hamma element
va birikmalar bitta dastakda ham bajarsa bo‘Iadi.


Yakkacho‘pda mashqlar —
eng xarakterli va o‘ziga xos ayollar
gimnastikasi ko‘pkurashi turi bo‘lib, unda harakat aniqligi yordami-
da'tana turg‘unligini saqlash va muvozanat saqlashdagi nafislik bilan
yetakchi rol o‘ynaydi.
70-yillarda chet elda hamma ixtiyoriy kombinatsiyalarga juda
ham muhim bo‘lgan oldinga va ayniqsa orqaga tez to‘ntarilishni ik-
kilanmay kiritgan, chunki yakkacho‘pda haqiqiy sakrash birikmala-
rini bajarish uchun yo‘1 ochib bergan.
; Shu yil o‘rtalaridagi belorus gimnastikachisi ko‘rsatgan salto
Korbut barcha eski an’analarni qo‘pol ravishda buzilishiga olib keldi
va novatorlik jarayonni to'xtatishni iloji yo‘q edi. Yakkacho‘pdagi
mashqlar original sakrashlar bilan rondat - flyak - salto kabi
bogclamalar bilan to ‘ldirildi.
Gimnastika yakkacho‘pida akrobatik rivojlanish bugungi kunda
ham davom etmoqda. Asosiy strategiya - tayanch bo‘ylab harakat
tezligini oshirish bilan birga kuchli sakrash texnikasini egallash, yan­
gi element va birikmalami kiritish (trener va gimnastikaehi oldiga
qo‘yiladigan ijodiy vazifa).

Halqa
- murakkab harakatlanuvchi loyiha. U gimnastikachidan
katta harakat aniqligini, kuch xarakteriga ega bo‘lgan element va
birikmalarnmg ko‘pligi — kuch chidamliligi darajasini ancha yuqori

bo‘lishini talab qiladi. Bu mashq asosida yotadigan kuchni demon-

stratsiya qiluvchi yagona ко‘pkurash turidir.
Keyingi yarim asrlarda halqada mashqlar rivojlanishi bo‘yicha
xuddi spiral bo‘lib ko‘tarildi. Boshida snaryad bilan asosan kuch
mashqlari bajarish uchun ular siltanish turlarim, keyin esa siltanishni
yo‘qotib yana kuch komponentlarini ola boshlashdi.
Halqada siltanish mashqlarini takomillashtirishda energi-
yaga boy, orqaga va oldinga baland vikrut ga o‘xshash harakatlar
muhim rol o‘ynaydi. Zamonaviy baland vikrut - bu yakuniy holatni
saqlamaydigan(fiksatsiya) to‘g‘ri qo‘llar bilan bajariladigan aylanma
harakat
Yangi siltanish texnikasi gimnastikachilarga zamonaviy baland

turli ikkitalik saltoni 360 va undan ortiq gradusga burilib bajarish

imkoniyatini beradi.
Shaxsiy usulda ijro etishdagi benuqson manera, harakatning
maksimal amplitudasi, ishonchli turg'unlik, shu bilan birga tana ho-
lati va chiroyli qaddi