1. шахмат pra indd

4. 
Ot – 3 ball. 
5. 
Piyoda – 1 ball. 
Ushbu qiymat birligini hisobga olib, shaxmatchilar 
donalarning qaysi birini qay holatda boshqasiga almashtirish 
kerakligini bilib oladilar. Agar taxtadagi mavjud donalarning bir-
biriga nisbatan kuchi bo‘yicha bir tomon ikkinchisidan yuqori 
bo‘lsa, o‘sha tomon donalar ustunligiga erishdi deyiladi. 
Bunday ustunlik deyarli hamma vaqt yutuqqa zamin bo‘ladi. 
Ustunlik 2 xil: 

---

83 
1. 
Moddiy ustunlik – donalar soni jihatidan. 
2. 
Vaziyat ustunligi – donalar joylashuvi jihatidan. 
 
2.5. Hujum qilish va himoyalanish 
Shaxmat o‘yinida hujum qilish va himoyalanish mavjud. 
Hujum qilish deganda – keyingi yurish bilan raqibning biror-bir 
donasini urib olish xavfi tushuniladi. 
Raqib donasini yo‘qotish uchun unga hujum qilish kerak. 
Hujum bir tomonlama yoki o‘zaro bo‘lishi mumkin. Hujum qilish 
va himoyalanish hamda donalarni almashtirish paytida ularning 
bir-biriga nisbatan kuchini hisobga olish zarur. Hujum qilganda 
shaxmatchi o‘z shohining xavfsizligini ham unutmasligi kerak. Bu 
narsa shaxmatda juda muhim. 
Hujum qilinganda himoyada turgan tomon quyidagi 
usullardan birini qo‘llashi mumkin: 
1) 
hujum qilayotgan sipohni yo‘q qilish (olish); 
2) 
hujum qilingan sipohni himoya qilish; 
3) 
o‘z sipohi bilan raqib sipohiga hujum qilish; 
4) 
o‘z sipohi bilan zarbadan ketish; 
5) 
hujum qilayotgan sipohning yo‘lini to‘sish. 
Shaxmatchi o‘z tajriba va bilimiga suyanib, himoyalanishning 
turli imkoniyatlaridan o‘ziga foydali deb bilganini tanlaydi. 
Himoya – hujum qilingan sipohni olish foydali bo‘lmay 
qoladigan javob yurishidir.