1. шахмат pra indd

 
26 a,b - rasm 
Shaxmatchilar mashg‘ulot davomida o‘yin uslubini 
chuqur- lashtirib boradi. Shaxmat nazariyasiga doir bilimlarini 
amalda qo‘llash uchun ular o‘rtasida o‘rtoqlik uchrashuvlari 
o‘tkaziladi. Ular o‘ynagan partiyalarini yozib borishlari kerak. 
Barcha partiyalar murabbiy va to‘garak a’zolari bilan birgalikda 
tahlil qilinadi. 
Shaxmat adabiyotlaridan taniqli grossmeyster va jahon 

---

86 
chempionlari o‘ynagan partiyalarni vaqti-vaqti bilan tahlil qilib 
borish ham foydadan xoli bo‘lmaydi. Chunki bunday tahlillar 
shaxmatchining vaziyatga to‘g‘ri baho bera olishiga katta 
yordam beradi. 
Nazariya va amaliyot uyg‘unlashsa, shaxmatchilar 
malakasi oshib boradi va musobaqalarda yaxshi natijalar 
ko‘rsatisha- di. Chunki bu tajribada bir necha marta 
qo‘llanilgan va o‘z isbotini topgan usuldir. 
 
2.5.3. Kisht berish va mot (og‘ir sipohlar bilan) 
Shaxmat o‘yinidagi bosh maqsad – raqib shohini mot 
qilishdan iborat. O‘yin davomida shohdan boshqa barcha sipoh 
va piyodalar yutib olinishi mumkin. 
Shohga 
hujum 
qilinganda 
himoyalanishning 
iloji 
bo‘lmagan holat – MOT deb ataladi. Bu – shoh mag‘lub 
bo‘lganini, o‘yin yakunlanganligini anglatadi. 
Yaxshi shaxmatchi reja asosida o‘ynaydi. Shunda betakror 
yurishlarni topish osonlashadi. Endi farzin bilan mot qilish 
rejasini tuzib chiqamiz: 
1. 
Raqib shohini farzin yordamida “ot yurishi” shaklida 
taxtaning ixtiyoriy bir burchagiga siqib boriladi. 
2. 
Farzin raqib shohiga 2-3 katakni harakat uchun 
qoldirgan holda, chetki vertikal yoki gorizontalda ushlab turadi. 
3. 
Kuchli tomonning shohi o‘z farzini tomon yordamga 
boradi va raqib shohi farzin yordamida mot qilinadi (27- rasm): 

---

87