1 shavkat zokirov

 
 
 
 
Yaponiya 1945 -2010 йиллар
Urishdan keyingi dastlabki yillar. Ikkinchi joxon urishidagi mag'lubyatdan so'ng 
Yaponiya so'zsiz taslim bo'lish to'g'risidagi Patsdam konferentsiyasining shartlarini 
qabul qildi. Bunga ko'ra mamlakat ishtirokchi davlatlar nomidan ish ko'ruvchi AQSH 
qo'shinlari tomonidan okkupattsiya qilindi. SHu vaqtdan boshlab 1952 yili San-
Frantsisko tinchlik shartnomasi kuchga kirgunga qadar Yaponiyada oliy xokimyat 
AQSH tasarrufida bo'ldi. 
Yapon xalqini ikkinchi jahon urushida Yaponiyaning mag'lubiyatiga uchrashi va 
so'zsiz taslim bo'lishi larzaga soldi. Asrlar davomida Yaponiyaning yengilmasligi 

---

117 
haqidagi g'oyalar ruhida tarbiyalangan xalq taslim bo'lishini milliy sharmandalik deb 
qabul qildi. 
Amerika Qo'shma SHtatlari barcha eng muhim davlat funktsiyalarini o'zlashtirib olib, 
Yaponiya meliyasini, davlat byudjetini yo'lga qo'yish tashqi savdosini qo'lga oldilar 
sud va komitsiya aparatini nazorat qildilar parlamentining qonunchilik xokimyatini 
cheklab qo'ydilar. Yapon hukumati boshqa mamlakatlar bilan aloqalar o'rnatish 
huquqidan maxrum qilingan tashqi siyosatining barcha funksiyalari general Makertur 
boshchiligidagi akkupatsiyaga xokimyat qo'lida edi. 
1945 yilning sengtyabiridayoq armiya va jazolash organlari millatchilik ruhidagi 
tashkilotlar tarqatib yuborildi. Undan keyin ishchilarga kasaba uyushmalarga 
birlashishi xuquqini berish talim tizimini demokratlashtirish absolyutizimni tugatish 
xuquqda ayollarni tenglashtirish iqtisodiyotni demokratlashtirish borasida ishlar 
amalga oshirila boshladi. 
Yirik sanoat - moliya kontsernlari ( “Rzay baqu” ) tarqatib yuborildi. Yer isloxati 
natijasida yirik yer egali tugatildi. Sintondini davlatdan ajratildi 1946 yilning 1 
yanvarida esa imperator oshkora tarzda xukumron sulolaning ilohiyligi haqida 
rivoyatdan voz kechadi. 
Yaponiyaning davlat tuzilishini o'zgartirilishida 1946 yili 3 noyabrida qabul qilinib 
1947 yilning 3 mayida kuchga kirgan yangi konstituttsiyasini qabul qilinishi katta 
ahamyatga ega bo'ldi. Bunga ko'ra Yaponiya konstituttsiyaviy monarxiyaga aylandi 
parlament huquqlari kengaytirildi. Uikki palatadan - vakillar palatasi va 
maslaxatchilar palatasidan iborat bo'ldi. Imeri xokimyatini to'la xukumroni bo'lgan 
imperator endi “ davlat va xalq birligi “ ramziga aylandi. Asosiy qonunning 9-
moddasi “ xalqning suveren xuquqi ” sifatida urishdan voz kechishi shuningdek 
davlatlararo munozarali masalalarni yechishdaqurolli kuchlardan bir vosita sifatida 
yoki tahdid solish mumkin emasligi haqidagi mazmunga ega edi. Yaponiyaga 
endilikda o'z qurolli kuchlariga ega bo'lish man etildi. Konstituttsiya demokratik 

---

118 
xuquq va erkinliklar berdi xotin-qizlar teng huquqligini umumiy saylov xuquqini joriy 
etdi. Petrarxan oila tizimi bekor qilinib fuqorolik huquqlari elon qilindi. 
1949 yildan ayniqsa Koreyada urush boshlangandan so'ng (1950 y ) amerikaliklar 
orkaga qaytishi deb atalgan yo'lni tuta boshlaydilar. Bu uchta asosiy jixatlarda : 
muxolifchilik ( avvalo kasaba uyushmalari va komunistik ) xarakatini bostirishda 
dzay baqularni tarqatib yuborish bo'yicha siyosatni qayta ko'rib chiqilishi va 
Yaponiyani qurollantirishini boshlanshida ko'riladi. Radikal harakatlarga qarshi 
kategon choralari qo'llanila bordilar ishdan bo'shatish nashr organlarini yopish va x.lar 
ish tashlashlar taqiqlandi. 
1949 yilga qadar iqtisodiyotningshakillanishi asosan yirik monopoliyalarga xukumat 
subsidiyalari va amerika yordami yo'lidan bordi. Biroq gorya-tadbirlar faqatgina 
vaqtinchalik xarakterga ega bo'lishi mumkin edi zero shunday xolat yuzaga keldiki 
bunda ishlab chiqarishni kuchaytirish uchun sanoatga keyinchalik ko'p mablag' tikilsa 
shunchalik pulning qadrsizlanishi kuchaya borar edi 
SHuning uchun 1948 yilning dekabrida AQSH xukumati akkupatsiyachi qo'shinlar 
shtabiga barqarorlashtirish rejasini xarakatga keltirish haqida qatiy ko'rsatma bera 
boshladi bunga muvofiq Yapon xukumatiga:
1) davlat byudjetini mutanosib lashtirish; 
2) soliq yig'imlarini ko'paytirish; 
3) Subsidiyalar berilishini qatiyan cheklab qo'yish; 
4) Ish haqini barqarorlashtirish; 
5) Narx-navo ustidan nazorat o'rnatish; 
6) tashqi savdo va xorijiy valyuta ustidannazoratni kuchaytirish; 
7) eksportga mo'ljalangan ishlab chiqarish uchun zarur bo'lgan materiyallar bilan 
taminlash tizimini yaxshilash; 
8) maxalliy xom ashyodan va importni cheklashga qaratilgan tovarlar ishlab 
chiqarishni kuchaytirish; 

---

119 
9) oziq - ovqatlarni yetkazib berish tizimini yaxshilash; majburiyati yuklandi. 
1949 yil mayida AQSH Yaponiyadan tovon puli olish rejasini bekor qildi so'ngra 
ishlab chiqarish va sarmoya kontsentratsiyasi uchun yo'l ochib monopoliya larga 
qarshi qonunni qayta ko'rib chiqdi.