1. Social pedagogikanıń mazmunı, maqset hám wazıypaları Social pedagogikanıń quramlıq bólekleri Social pedagogikanıń tiykarǵı túsinikleri

Social pedagogikanıń quramlıq bólekleri
Social pedagogika bilim tarawı sıpatında bir neshe bólimlerden ibarat.
Social tárbiya filosofiyası – filosofiya, etika, social hám pedagogikalardıń birlesiwinen kelip shıǵadı. Onda ámeliy, metodikalıq hám kóz-qaraslarǵa tiyisli máseleler úyreniledi. Tiykarınan social tárbiya hám onıń wazıypaları anıqlaması beriledi, insan kórinisin belgili túsinik tiykarında rawajlandırıw, sociallasıw hám tárbiyaǵa salıstırmalı jantasıwlar islep shıǵıladı, social tárbiyanıń qádiriyat hám principlerine tiykarlanadı hám basqalar.
Social tárbiya sociologiyası – socillasıwdı social tárbiya konteksti hám social tárbiyanı sociallasıw quramı sıpatında úyrenedi. Social tárbiya sociologiyası tárepinen ózlestirilgen bilimler jámiyet tárbiyalıq kúshlerin birlestiriw jolların izlewge tiykar bolıwı múmkin.
Social tárbiya teoriyası – social tárbiyanıń iskerlik júritiwin súwretleydi, túsindiredi hám boljaydı. Social tárbiya dárejesinen kelip shıǵıp, social tárbiya sociologiya maǵlıwmatların esapqa alıp social tárbiya individual, topar, social subiektlerin ne ekenligin hám olar óz-ara qanday qatnasta bolıwın úyrenedi.
Social tárbiya psixologiyası – topar hám insanlardıń social psixologiyalıq kórinisleri, olardıń túrli jastaǵı qásiyetleri tiykarında social tárbiya subiektleriniń óz-ara qatnası nátiyjeliliginiń psixologiyalıq shárayatların anıqlaydı.
Social tárbiya metodikası – social tárbiyanı maqsetke muwapıq shólkemlestiriwdiń jańa usılların islep shıǵadı.
Social tárbiya menedjmenti hám ekonomikası – bir tárepten jámiyettiń insan qárejetlerine talabın, basqa tárepten social tárbiyanı shólkemlestiriwde paydalanıwı múmkin bolǵan jámiyettiń ekonomikalıq resursların izertleydi. Bunnan tısqarı bul bólimde social tárbiya basqarılıwı da kórip shıǵıladı.
Social pedagogikanıń tiykarǵı túsinikleri
Hár qanday panning rawajlanıwı processinde túsinikler pán kategoriyalarına birlesedi. Pán kategoriyaları sol pánde qollanılatuǵın iri teoriyalıq hám ámeliy túsinikler esaplanadı. Social pedagogikanıń tiykarǵı kategoriyaları “social pedagogikalıq iskerlik”, “social tálim” hám “social tárbiya” bolıp tabıladı.
Sociallasıw processinde bala jámiyet, social qatnasıqlar, social minez-xulq norma hám qaǵıydaları haqqındaǵı bilimler, tájiriybelerdi ózlestirip baradı.
Balalar sociallasıwınıń ózine say qásiyeti sonda, olar jámiyet alǵa súrip atırǵan júris-turıs normalarına baha beriwi hám qadaǵalawı qıyın. Tek olar bul dárejeni ómir dawamında iyeleydi. Sonıń ushın balalar sociallasıwına ata-analar, tuwısqanlar, balalar menen islep atırǵan qániygeler (psixolog, shıpaker, pedagoglar) bul máselege ayrıqsha itibar beriwi zárúr. Sebebi, balalar ómirde zárúr bolǵan social bilimlerdi erterek hám jaqsıraq ózlestiriwi hám olardı ómirde qollanıwǵa umtılıwları áne olarǵa baylanıslı.
Bunı social pedagogika menen baylanıslıǵı sonda, mektep yaki basqa tálim orınlarında tálim alıw processinde balalar dáslep akademiyalıq bilimlerdi ózlestiredi. Biraq, sol menen bir waqıtta ol belgili sistemalasqan social bilim, kónlikpe hám tájiriybelerdi de qolǵa kiritedi. Bular bolsa balalardıń socillasıwında úlken áhmiyetke iye.
Balanıń sociallasıwına járdem beretuǵın social bilimlerdi balaǵa jetkeriw hám onda social tájiriybe hám kónlikpelerdi qáliplestiriw processi “social tálim” delinedi.
Tárbiya pedagogikanıń tiykarǵı obiekti sıpatında onıń rawajlanıw tariyxı dawamında úyrenilip kelingen. Sebebi, bul túsinik pedagogikalıq iskerliktiń wazıypa hám maqsetlerine tiykarǵı jantasıwlardı ánlatadı.
Basqa tárepten tárbiya – social ómirdiń turaqlı hám ulıwmalıq kategoriyası. Tárbiyanıń social qamtıwı onıń sózlik mánisine qaraǵanda bir qansha keń esaplanadı. Social tárbiyanıń maqseti insandı unamlı rawajlanıwǵa qaratılǵan shárayatlar jaratıw processine qaratıw bolıp tabıladı.
Bul shárayatlar individual hám toparlıq subiektlerdiń úsh óz-ara baylanıslı hám sol waqıttıń ózinde mazmunı, forması, usılı tárepinen salıstırmalı ǵárezsiz bolǵan processler (balalar, óspirimler) di qamtıp aladı. Olardıń social tájiriybesin shólkemlestiriw, olarǵa individual járdem kórsetiwdiń óz-ara qatnası processinde jaratıladı. Toparlarda social tájiriybeni shólkemlestiriw bolsa olardıń ómirlik iskerligin baǵdarlaw arqalı ámelge asırıladı. Bunda topar aǵzalarınıń óz-ara qatnasıqların shólkemlestiriw, topardaǵı iskerlikti xoshametlew hám rásmiy bolmaǵan mikrotoparlarǵa tásir etiw áhmiyetli bolıp tabıladı.
Social tájiriybe keń mánide túrli kónlikpe hám tájiriybeler, bilim hám pikirlew usılları, júris-turıs norma hám stereotipleri, qádiriyatlar, adamlar menen qatnasqa kirisiw tájiriybesi, beyimlesiw, sonday-aq, óz-ózin ańlaw, óz-ózin anıqlap alıw birligi esaplanadı.
Individual járdem insanǵa mashqalalardı sheshiwde kómeklesiw, óz-ózin rawajlandırıwǵa baǵdarlaw, onıń jámiyettegi ornı, abıroyın kóteriwde kórinedi. Individual járdem – basqa insanlardıń zárúrligin qanaatlandırıwǵa kerek bolǵan bilim, tájiriybelerdi ózlestiriwde insanǵa sanalı járdem beriw, insannıń óz qádiriyatların ańlawı, óz-ózin ańlawdı rawajlandırıw, shańaraq, topar, jámiyetke tiyisliligi sezimin rawajlandırıw.
Bul orında sonı atap ótiw kerek, social tárbiya, tálim hám individual járdemniń usıl, forma, mazmunı, xarakter, jedelligi tikkeley tárbiyalanıwshınıń jası, jınsı, qaysı kásip iyesi ekenligi, olardıń social-mádeniy tiyisliligine de baylanıslı. Bul tárepler túrli tálim orınları hám shólkemlerde parqlanadı. Máselen, pedagogikalıq, texnikalıq, medicinalıq, huqıqıy, ekonomikalıq sıyaqlı.
Social tárbiya processindegi óz-ara qarım-qatnas bolsa onıń subiektleri arasındaǵı informaciya, iskerlik usılları, qádiriyatlar almasıwı esaplanadı.
Ulıwma alǵanda óz-ara qatnas tárbiyashılar hám tárbiyalanıwshılardıń birgeliktegi iskerligi bolıp, onıń mazmunı, xarakteri tárbiyalıq maqsetlerdi ámelge asırıwǵa qaratılǵan bolıp tabıladı.