1. tabiat va inson
Download 1.07 Mb. Pdf ko'rish
|
7-sinf (fizika)
- Bu sahifa navigatsiya:
- 50. KEMALARNING SUZISHI
|
25-mashq
1. Ichida suv bo’lgan jo’mrakli idish tarozida muvo- zanatga keltirildi (quyidagi rasm). Suvga. yog’och brusok solindi. Bunda tarozining muvozanati dastlab buziladi (quyidagi rasm). Ammo suzuvchi brusok siqib chiqargan suvning hammasi jo’mrak orqali oqib ketgach, tarozi qaytadan muvozanatga keldi. (quyidagi rasm). Bu hodisani tushuntirib bering. 2. Nima uchun og’ir kema suzib yuradi-yu, suvga tushib ketgan mix cho’kadi? 3. Quyidagi rasmda ikkita har xil suyuqlikda suzib yuruvchi ayni bir jism tasvirlangan. Qaysi suyuqlikning zichligi ortiq? Nima uchun? Jismga ta’sir qiluvchi og’irlik kuchi va ikkala holning har birida arximed kuchi haqida nima deyish mumkin? 4. Tagida qo’rg’oshin yuqi bo’lgan yog’och qalqovich suvga, so’ngra kerosinga tushrildi. Ikkala suyuqlikda ham qalqovich cho’kmadi. Ulardan qaysi birida qalqovich chuqurroq botadi? Nima uchun? 5. Tuxum toza suvda cho’kadi, ammo sho’r suvda suzib yuradi. Sababini aytib bering. 6. zichliklar jadvalidan foydalanib, qaysi metallar simobda suzib yurishi, qaysilari esa cho’kib ketishini aniqlang. 7. Muz bo’lagi benzinda suzib yuradimi? Kero-sinda-chi? Glisterindachi? 8. Uchta o’zaro aralashmaydigan suyuqliklar: suv, kerosin va simob bitta idishda qanday tartibda joylashadi? 9. Ichida suv, kerosin va simob bo’lgan idishlarda uchta yaxlit: probkadan, parafindan va po’latdan yasalgan sharchalar qanday joylashadi? Javobiigizni asoslab bering. 50. KEMALARNING SUZISHI Daryo, ko’l va dengizlarda suzib yuruvchi kemalar zichliklari har xil bo’lgan turli-tuman materiallardan yasaladi. Kemalarning korpusi odatda, po’lat taxtalardan yasaladi. Kemani mustah-kam tutuvchi hamma ichki sinchlar ham turli metallardan yasaladi. Kema qurilishiga zichliklari suvning zichligidan ortiq bo’lgan va kam bo’lgan qanchadan-qancha materiallar ishlatiladi. Kemalar nima sababdan suv yuzida tura oladi va ko’p yuq ortishga hamda ularni tashishga moslangan bo’ladi? Suzib yuruvchi jism ustida o’tkazilgan tajriba-lardan ko’rdikki, jism o’zining suv ostidagi qismi bilan shunday miqdorda suvni siqib,chiqaradiki, bu suvning og’irligi jismning havodagi og’irligiga teng bo’ladi. Bu fikr har qanday kema uchun ham to’g’ridir. Kemaning suv ostidagi qismi siqib chiqargan suvning og’irligi kemaning yuki bilan birgalikdagi havodagi og’irligiga yoki yukli kemaga ta’sir qiluvchi og’irlik kuchiga teng. Kemaning suvga botadigan chuqurligi botish darajasi deyiladi. Kemaning yo’l qo’yiladigan eng ko’p botish darajasi kema korpusida qizil chiziq bilan belgilab quyiladi va bu chiziq vater chiziq (gollandcha — «vater»— suv) deyiladi. Kema vater chiziqqacha botganda yukli kemaga ta’sir qiluvchi og’irlik kuchiga teng og’irlikda siqib chiqarilgan suvning og’irligi kemaning suv sigimi deyiladi. 1. Kemalarning suzishi nimaga asoslangan? 2. Kemaning botish darajasi deb nimaga aytiladi? 3. Vater chiziq deb nimaga aytiladi? 4. Kemaning suv sig’imi deb nimaga aytiladi? 26-mashq 1.Kema daryodan dengizga o’tganda botish darajasi qanday o’zgaradi? Javobingizni tushuntirib bering. 2. Kemaga ta’sir qiluvchi og’irlik kuchi 100 000 kN. Bu |
