1-tema: Mektepke shekemgi talimda salamat awqatlantırıw texnologiyasınıń ornı. Pánniń maqset hám wazıypaları

Salamat turmıs tárizi jáne onı qáliplestiriw jolları
Salamat turmıs tárizi - barǵan sayın kóbirek qollanilayotgan termin. Salamat turmıs táriziniń eń ápiwayı tariypi - bul salamatlıqqa paydalı tásir kórsetetuǵın turmıs formasındaǵı hámme zat. Sonlıqtan, salamat turmıs tárizi túsinigi insan iskerliginiń barlıq unamlı táreplerin óz ishine aladı : isten qaniqish, aktiv turmıslıq pozitsiya, social optimistlik, joqarı fizikalıq aktivlik, párawanlıq, jaman ádetlerdiń joq ekenligi, joqarı medicinalıq aktivlik hám basqalar.
Salamat turmıs tárizine munasábetti qáliplestiriw mámlekettiń eń zárúrli wazıypası bolıp tabıladı, sebebi turmıs tárizi salamatlıqtıń sheshiwshi faktorı bolıp tabıladı.
Salamat turmıs tárizin qáliplestiriw den salamatlıqtı saqlaw, social qorǵaw, tálim shólkemleriniń de wazıypası bolıp tabıladı. Eksretlarning usınısları salamat turmıs tárizin qáliplestiriwge qaratılǵan :
- hayvonlarning maylarında kem awqatlanıw ;
- iste'mol etiletuǵın duz muǵdarın kemeytiw;
- spirtli ishimliklerdi tutınıwdı kemeytiw;
- normal dene salmaǵın saqlaw ;
- muntazam fizikalıq shınıǵıwlar ;
- stress dárejesin tómenletiw hám basqalar.
Salamat turmıs tárizin qáliplestiriw hár qanday profilaktika iskerliginiń, jámiyet salamatlıǵın bekkemlewge qaratılǵan kóplegen programmalardıń tiykarı bolıp tabıladı. Salamat turmıs tárizin targ'ib qılıw barlıq den salamatlıqtı saqlaw shólkemleri (ásirese, baslanǵısh medicinalıq -sanitariya járdemi mákemeleri), den salamatlıqtı saqlaw tálim orayları, tálim mákemeleri, xalıqtı social qorǵaw shólkemleri hám basqalardıń eń zárúrli wazıypası hám wazıypası bolıp tabıladı.
Salamat turmıs tárizine munasábet tómendegi jónelislerde qáliplesiwi kerek:
1) unamlı turmıs tárizin bekkemlew hám qáliplestiriw;
2) qáwip faktorların saplastırıw, kemeytiw.
Óz salamatlıgın bahalaw boyınsha jámiyetshilik pikirin úyreniw hám qáliplestiriw salamat turmıs tárizine munasábetti qáliplestiriwdiń quramalı wazıypalarınan biri bolıp tabıladı. Bunda den salamatlıqtı saqlaw keńseleri menen bir qatarda ǵalaba xabar qurallarınıń da ornı úlken. Xalıqtıń salamatlıǵı tekǵana mámleket hám jámiyet juwapkerligi, bálki hár birewimizdiń óz salamatlıgımız hám bárshemizdiń salamatlıǵı ushın juwapkerligimiz menen támiyinleniwin túsiniw kerek.
Salamat turmıs tárizi den salamatlıqtı saqlawdı jaqsılawǵa qaratılǵan ilimiy tiykarlanǵan sanitariya -gigiyena normalarına tiykarlanadı : ratsional awqatlanıw ; fizikalıq iskerlik; qattılashuv; jaman ádetlerdiń joq ekenligi; stressli jaǵdaylardan shıǵıw qábileti (mısalı, avtomashq texnikasına ıyelew); joqarı medicinalıq aktivlik (medicinalıq kórikten waqıtında ótiw, kesellik jaǵdayında medicinalıq járdemge waqıtında shaqırıq qılıw, medicinalıq kóriklerde aktiv qatnas etiw); kútpegende kesellikler, zaqım aliwler hám taǵı basqalarda birinshi járdem kórsetiw qábileti.
Salamat turmıs tárizi tiykarları
Hár bir insan ózi ámelge asıratuǵın turmıs tárizi jaǵdayları kompleksi retinde óz den salamatlıqtı saqlaw sistemasına ıyelewi kerek.
Óz salamatlıgınıń joq ekenligi adamdı ertami-kechmi kesellikke alıp keledi hám oǵan tábiyaatan oǵan tán bolǵan beyimlikti ańǵarıw múmkinshiligin bermeydi.
Insan sonshalıq jetiliskenki, tekǵana salamatlıgınıń zárúr dárejesin saqlap qalıw, bálki kesellikten oǵan qaytıw ushın da ámelde hár qanday jaǵdaydan múmkin; biraq keselliktiń rawajlanıwı hám jası menen bul kóbirek hám kóbirek háreket talap etedi. Qaǵıyda jol menende, eger ol ámeldegi bolsa, adam bul háreketlerge shaqırıq etedi turmıslıq maqset, hár bir insannıń ayriqsha motivatsiyası.
Den salamatlıqtı saqlaw programmasınıń tiykarǵı qásiyetleri tómendegilerden ibarat bolıwı kerek:
- ixtiyoriylik;
- muayyan fizikalıq hám basqa kúshlerdiń sarıplanıwı ;
- ularning fizikalıq, intellektual hám basqa múmkinshiliklerin turaqlı túrde jetilistiriwge jóneltiriw.
Ózińizdiń salamat turmıs tárizi sistemasın jaratıw ap-alıs process bolıp, pútkil ómir dawam etiwi múmkin.
Salamat turmıs tárizine ámel qılıw nátiyjesinde organizmde júz bergen ózgerisler haqqındaǵı oy-órisler tezlik penen islemeydi, ratsional turmıs tárizine ótiwdiń unamlı tásiri geyde jıllar dawamında keshiktiriladi. Sol sebepli, ókiniw menen aytamız, adamlar kóbinese ótiwdiń ózin " sınap kóriwadi", lekin tez nátiyje ololmagach, aldınǵı turmıs tárizine qaytadılar. Bunıń ájep jayı joq, sebebi salamat turmıs tárizi, bir tárepden, ádetiy halǵa aynalǵan kóplegen jaǵımlı jasalamat sharayatların (artıqsha awqatlanıw, qolaylıq, alkogol hám basqalar ) biykarlaw etiwdi hám basqa tárepden, turaqlı jáne úzliksiz musallatlardı óz ishine aladı. olarǵa maslawmaǵan adam hám qatań turmıs tárizi qaǵıydaları. Salamat turmıs tárizine ótiwdiń birinshi dáwirinde insandı onıń qálew-tileklerinde qollap-quwatlaw, oǵan zárúr máslahátlar beriw ásirese zárúrli bolıp tabıladı (sebebi bul dáwirde ol mudami salamat turmıs tárizin támiyinlewdiń túrli tárepleri boyınsha bilim etiwmesligin basdan keshiredi.), onıń den salamatlıǵın, funktsional kórsetkishleri hám basqalar daǵı unamlı ózgerislerdi kórsetiń.
Kórinip turıptı, olda, " o'z" sistemasın rawajlandırıw ushın insan hár qıylı qurallar hám sistemalardı sınap kóredi, olardıń ózi ushın maqul túsetuǵınlıǵın hám natiyjeliligin analiz etedi hám eń jaqsısın tańlaydı.
Salamat turmıs tárizi programmasın ámelge asırıwda, oǵan ótiwdi shólkemlestiriwde, individual ayrıqshalıqlarǵa qaray, insan hár qıylı variantlardı tańlawı múmkin.