1. Tilning jamiyatda tutgan orni

38. Til – ijtimoiy hodisa.

TIL – IJTIMOIY HODISAHali voqealanmagan imkoniyat tarzidagi, ma’lum jamiyat a’zolari uchun barobar xizmat qiluvchi ijtimoiy-ruhiy aloqa vositasi – til hisoblanadi. Demak, til jamiyatga, ya’ni odamlarning o’zaro munosabatga kirishuviga xizmat qiladi, shuning uchun u ijtimoiy hodisa sanaladi. Til butun jamiyatga tegishli bo’ladi. Jamiyat a’zolari yordamida shakllanib, boyib boradi. Shu bois tilsiz jamiyat, jamiyatsiz til bo’lishi mumkin emas. Til jamoaviy mulk sifatida vujudga keladi, rivojlanadi va mavjuddir. Uning asosiy maqsadi - ijtimoiy jamoa a'zolari o'rtasidagi aloqani ta'minlash, shuningdek, ushbu jamoaning jamoaviy xotirasining ishlashi. Til va jamiyat zamonaviy tilshunoslikning markaziy muammolaridan biri bo'lib, bu muammo ko'proq xususiylar asosida shakllanadi: tilning paydo bo'lishi, rivojlanishi va faoliyatining ijtimoiy mohiyati; jamiyat bilan aloqalarining tabiati; jamiyatning sinflar, qatlamlar va guruhlarga bo'linishiga muvofiq tilning ijtimoiy tabaqalanishi; tilni qo'llashning turli sohalari bilan bog'liq holda foydalanishdagi ijtimoiy farqlar; ikki tilli va ko'p tilli jamiyatlarda tillarning o'zaro munosabati; tillardan birining millatlararo muloqot vositasi funksiyalarini egallashi sharti; jamiyatning tilga ongli ta'sir ko'rsatish shakllari. Til jamiyat mavjud bo'lgan darajada mavjud bo'ladi va insoniyat jamiyatlari tilsiz mavjud bo'lolmaydi. Shunga ko'ra, Meillet tilshunoslikning o'zini ijtimoiy fanlarga bog'lagan, shundan mantiqiy xulosaga ko'ra, tilshunoslikning vazifalaridan biri jamiyat tuzilishi va tilning tuzilishi o'rtasidagi munosabatlarni o'rnatish, bir tomondan, tilning o'zgarishlarini aks ettirish bo'lishi kerak.

39. Maqola va tezis tushunchalarini izohlang.
Maqola (arab tilidan olingan) — publitsistik janr. Maqolada ijtimoiy hayot hodisalari chuqur tahlil qilinib, nazariy va ommaviy jihatdan umumlashtiriladi, davlat siyosati, iqtisodiyot, texnika, fan va madaniyatda erishilgan yutuqlar, ilgʻor ish tajribalari ommalashtiriladi, xalq xo'jaligidagi nuqsonlar tanqid qilinadi. Matbuotda bosh Maqola, nazariy va targʻibot maqola, muammoli Maqola keng qoʻllanadi. Bosh Maqola (yoki tahririyat tomonidan yoziladigan Maqola) tahririyatning eng masʼuliyatli Maqolasi boʻlib, unda ichki va xalqaro hayotga doir muhim masalalarni oʻquvchilar ommasiga yetkazish vazifasi qoʻyiladi.
Tezis (qadimgi yunoncha: θέσις, thesis — „qoida“, „isbot“) — I) keng maʼnoda — baxeda yoki biror nazariyani bayon qilishda aytilgan har qanday fikr; tor maʼnoda — asosiy fikr, prinsip; 2) mantiqda isbot kilishni talab etuvchi fikr, mulohaza. Tezis - ilmiy maqola yoki konferensiyalar uchun taqdim qilinadigan ilmiy maruzaning qisqa asosiy mazmuni aks ettirilgan ilmiy ish turi bolib, uning hajmi annotatsiyadan kattaroq, biroq ilmiy maqoladan kichik boladi (taxminan 1 betdan 3-4 betgacha). Tezislar, odatda, nashr va konferensiya talablariga asosida bir necha tillarda beriladi. Uni ilmiy asarga beriladigan tanqidiy baho, tanqidiy talqin aks etgan taqriz bilan chalkashtirmaslik kerak.