1. Transchegaraviy muammolarning integratsiyalashuvi. Jahon iqtisodiyotining globallashuvi afzalliklari

Ishlab chiqarishda boshqaruv fakulteti iqtisodiyot kafedratsiyasi S 29-19 guruh talabasining Yuldasheva Dildoraning Global Iqtisodiy rivojlanish fanidan Taqdimoti

Mavzu: Jahon iqtisodiyotini globallashuvi muammolarining oqibatlari va hal etish yo’llari
REJA:
1.Transchegaraviy muammolarning integratsiyalashuvi.
2. Jahon iqtisodiyotining globallashuvi afzalliklari
1. Transchegaraviy muammolarning integratsiyalashuvi
Globallashuv ta’sirida milliy davlatlarning siyosiy-iqtisodiy mustaqilligi, alohida hudud yoki mintaqalardagi transcheraviy muammolarning integratsiyasi kelajakda jahondagi tinchlik siyosatiga qanday ta’sir etishi mumkinligini alohida ssenariylar asosida o‘rganish alohida o‘ringa ega
Globallashuv dunyoning barcha sub’ektlariga bog‘liq bo‘lgan jarayondir. Davlatlar uchun umumiy bo‘lgan muammolar sonining ortishi, shuningdek, integratsion sub’ektlar soni va turlarining kengayishiga olib keladi.
Globallashuv jarayonlari keng ma’noda kurrai zamin miqyosiga ega bo‘lgan iqtisodiy, siyosiy va ijtimoiy hayotning asosiy sohalarida o‘zaro munosabatlarning keskin o‘sishi va murakkablashuvi bilan ajralib turadi1
Globallashayotgan dunyoda nafaqat davlatlar, balki ko‘proq hudud va mintaqalar o‘zaro aloqada bo‘ladi
Quyidagilar texnika va axborot sohalaridagi yangi tendensiyalar sifatidan alohida ajratib ko‘rsatish mumkin:

• - axborot tarqatish tezligi va sayyoramizdagi istalgan joyda joylashgan odamlar o‘rtasida to‘g‘ridan-to‘g‘ri muloqot qilish imkoniyati;
• - efirga chiqish uchun texnik erkinlik;
• - auditoriyaning bir necha marta o‘sishi;
• - axborot olish imkoniyatining yuqoriligi va uning xalqaro miqyosda to‘liqligining ortishi;
• - kompyuter texnologiyalari va kompyuterlarning mavjudligi. Zamonaviy inson turli xil ma’lumotlarni qabul qiladigan va uzatadigan, ko‘pincha, milliy chegaralarni chetlab o‘tadigan funksiyalarga ega bo‘ladi2

2Гринин, Л. Е. 1999а. Современные производительные силы и проблемы национального суверенитета. ФиО4: 5–44
Globallashuv sharoitida nazariy fikrlash va tahliliy amaliyot bilan isbotlangan va aksiomalar deb hisoblash mumkin bo‘lgan mintaqalashuv bilan bog‘liq uchta gipotezani ko‘rsatib o‘tish mumkin
- globallashuv mintaqalashuvni kuchaytiradi;
- mintaqalashuv esa qutblanishga olib keladi ;
- dastlabki ikki aksioma asosida globallashuv qutblanishni kuchaytiradi.

• Qutblanishning chuqurlashuvi, sivilizatsiyalarning siklik rivojlanishi va jahon yetakchiligining o‘zgarishi muqarrarligi haqidagi Kondratiyev-Vallerstayn gipotezasiga muvofiq, yangi o‘sish xodisalari paydo bo‘la olmaydi degani emas. Bu gipotezani mintaqaviy rivojlanish va raqobatni baholashda ham qo‘llash mumkin.

1-jadval

Dunyoda paydo bo‘lgan izchil mintaqalarning umumiy iyerarxik tizimida transchegaraviy hududlarning o‘rnini 1-jadvaldagi kabi ko‘rsatish mumkin

• 1-jadval
• Mintaqalar iyerarxiyasi

- mahalliy chegaraoldi aloqalari;

Transchegaraviy hamkorlikni rivojlantirishning quyidagi bosqichlarini ajratib ko‘rsatish mumkin:

• - mahalliy chegaraoldi aloqalari;
• - davlatlarning ma’muriy-hududiy bo‘linmalar va munitsipal birliklarning o‘zaro hamkorligi (shaharlar o‘rtasidagi to‘g‘ridan-to‘g‘ri kelishuvlar, mintaqalararo hamkorlik to‘g‘risidagi bitimlar va boshqalar doirasida);
• - turli mamlakatlar sub’ektlari o‘rtasidagi iqtisodiy, ijtimoiy, ekologik va madaniy yo‘nalishlardagi transchegaraviy loyihalarni amalga oshirish;
• - chegaraning har ikki tomonida turli darajadagi ishtirokchilar o‘rtasidagi o‘zaro hamkorlikni o‘z ichiga oluvchi transchegaraviy hamkorlikning tarmoq shakli;
• bu bosqichda transchegaraviy hududlar shakllanadi.

1)transchegaraviy mintaqalar faoliyatida ishtirok etayotgan sub’ektlarning raqobat qobiliyatini mustahkamlash;

Transchegaraviy mintaqalashuv globallashuv sharoitida faol rivojlanayotgan ob’ektiv jarayondir. Bu jarayon Yevropada muvaffaqiyatli amalga oshib, quyidagi uch asosiy vazifalarni hal etmoqda:

• 1)transchegaraviy mintaqalar faoliyatida ishtirok etayotgan sub’ektlarning raqobat qobiliyatini mustahkamlash;
• 2) turli mamlakatlari mintaqalarining rivojlanishi uchun shart-sharoitlarni tenglashtirishga ko‘maklashish;
• 3) chuqur integratsiyalashgan umumevropa iqtisodiy, madaniy, ilmiy va ta’lim makonini shakllantirish uchun shart-sharoit yaratish