1. Uglevodorodlar. Tabiiy gazning fizik xususiyatlari: Neftni tashkil etuvchi asosiy kimyoviy elementlar

II BOB
 
87
 
Qizig‗i shundaki, bu gazlarning hech birida 
rang yoki hid yo‗q. Kundalik hayotda deyarli har 
bir kishi duch kelgan xarakterli yoqimsiz hid 
sun‘iy ravishda gazga qo‗shiladi, bu odorizatsiya 
deb ataladi. Odorantlar, ya‘ni yoqimsiz hidli 
moddalar sifatida odatda oltingugurtni o‗z ichiga 
olgan birikmalar ishlatiladi. Inson eng keng tarqalgan hidlardan biri bo‗lgan 
etantiolni havoning 50 milliondan bir qismi nisbatida tarqalsa ham sezadi. 
Odorizatsiya favqulodda vaziyatlarda gaz sizib chiqishni aniqlashga yordam 
beradi.
Hidsiz tabiiy gaz odorant yoqimsiz hidli tabiiy gaz 
Metallurgiya sanoati ham katta hajmdagi gazdan foydalanadi.
Tabiiy gazning fizik xususiyatlari: 
• 
o‗z-o‗zidan yonish harorati – 650 ° S;
• 
o‗ziga xos yonish issiqligi taxminan 28–46 MJ/m3;
• 
quruq gaz holatida zichligi 0,68 – 0,85 kg/m3,
• 
suyultirilgan holatda – 400 kg/m3.
Sof gaz ko‗k alanga bilan yonadi, ammo aralashmalar rangni 
o‗zgartirishi mumkin, bu esa yonish sifatini baholashga imkon beradi. 
Xususan, sariq rang kislorod yetishmasligi bilan paydo bo‗ladi va 
gazning to‗liq yonmasligini, natijada qurum va uglerod (II) oksidi hosil 
bo‗lishiga olib keladi.
Tabiiy gaz va havo. Tabiiy gaz o‗zining sof holatda hidsiz, rangsiz 
modda. Tabiiy gaz sizib chiqish paytida yuqoriga ko‗tariladi, chunki u 
havodan 1,8 baravar yengilroq, havoga aralashganda, portlovchi 
aralashma hosil bo‗ladi.
Tabiiy gaz eng toza uglevodorodli yoqilg‗i hisoblanadi. Uni 
yondirganda faqat suv va karbonat angidrid hosil bo‗ladi, neft 
mahsulotlari va ko‗mir yondirilganda qurum va kul ham hosil bo‗ladi. 
Bundan tashqari, 

---

II BOB
 
18-mavzu: Uglevodorodlarning tabiiy manbalari. Tabiiy gaz