3. Kiritmali elektr o‘tkazuvchanlik - 3. Kiritmali elektr o‘tkazuvchanlik
- Yarim o‘tkazgichli asboblarning ko‘p kismi kiritmali yarim o‘tkazichlar asosida yaratiladi. Elektr o‘tkazuvchanligi kiritma atomlari ionizatsiyasi natijasida xosil bo‘ladigan zaryad tashuvchilar bilan asoslangan yarim utkazgichlar - kiritmali yarim o‘tkazgichlar deyiladn.
- Kremniy atomiga D.I. Mendeleev davriy elemenglar tizimidagi V gypyx elementlari (masalan, margumush As) kiritilsa uning 5ta valent elektronidan qo‘shni kremniy atominiig valent elektronlari bilam bog‘lanib- sakkiz elektrondan tashkil topgan mustaxkam r-n xosil qiladilar. Beshinchi elektron ortikcha bo‘lib, o‘ziniig atomi bilan kuchsiz bog‘langan bo‘ladi. Shuning uchun kichik issiklik energiyasi ta’sirida u uziladi va erkin elektronga aylanadi (2.3 a - rasm), bu vaqtda kovak bo‘lmaydi. Energetik diagrammada bu jarayon elektronning donor satxi Wddan o‘tkazuvchanlik zonasiga o‘tishiga mos keladi (2.3 b - rasm). Kiritmali atom musbat zaryadlangan qo‘zgalmas ionga aylanadi. Bunday kiritma donor deb ataladi.Yarim o‘tkazgichli asboblar yasashda kiritma atomlari kiritiladi (1 sm3 xajmga 1014-101 sdarajadagi atomlar). Xona temperaturasida kiritmaning xar bir atomi bittadan erkin elektron xosil qiladi. Kovaklar esa xususiy yarim o‘tkazichlardagi kabi kremniy atomi elekgronlarining o‘tkazuvchanlik zonasi o‘tishidagn termogeneratsiya xisobiga xosil bo‘ladi.
Yarim utkazgich tarkibiga katta darajadagi lonor kiritmaning kiritilishi erkin elektronlar konsengratsiyasini oshiradi, kovaklar konsentratsiyasi esa xususiy yarim o‘tkazgichdagiga nisbatan sezilarli kamayali. Erkin zaryad tashuvchilar konsentratsiyasining kupaytmasi p-r o‘zgarmas temperagurada o‘zgarmas qoladi va faqat yarim o‘tkazgich ta’qiqlangan zona kengligi bilan aniklanadm. Shuni yodda tutish kerakki, 1=300 K (xona tempsraturasida) kremniy da pr= 0,64-1020 sm \ germaniyda esa pr = 4-1026 smg'3. Shunday qilib, agar kremniy kristall i ga konsentratsiyasi Yu'!! sm"3 bo‘lgan donor kiritma kiritilsa, T=300 K la elektronlar o‘tkazuvchanligi n= 101' sm \ kovaklarniki esa - atigi Yu4smJiateng bo‘ladi, demak bunday kiritmali yarim o‘tkazgichda elektr o‘tkazuvchanlik asosan elektronlar xisobiga amalga oshnriladi, yarim o‘tkazgich esa - shktrin yoki //■ turdagi Sh'ktr utshuichshiik deb ataladi. p -gurda! i yarim o‘tkazgichda elektronlar • asosiy zaryad tashuvchilar.kovaklar esa asosiy bo‘lmagan zaryad tashuvchilar deb ataladi.Kremniy atomiga D.I. Mendeleev davriy elementlar tizimidagi111 - Yarim utkazgich tarkibiga katta darajadagi lonor kiritmaning kiritilishi erkin elektronlar konsengratsiyasini oshiradi, kovaklar konsentratsiyasi esa xususiy yarim o‘tkazgichdagiga nisbatan sezilarli kamayali. Erkin zaryad tashuvchilar konsentratsiyasining kupaytmasi p-r o‘zgarmas temperagurada o‘zgarmas qoladi va faqat yarim o‘tkazgich ta’qiqlangan zona kengligi bilan aniklanadm. Shuni yodda tutish kerakki, 1=300 K (xona tempsraturasida) kremniy da pr= 0,64-1020 sm \ germaniyda esa pr = 4-1026 smg'3. Shunday qilib, agar kremniy kristall i ga konsentratsiyasi Yu'!! sm"3 bo‘lgan donor kiritma kiritilsa, T=300 K la elektronlar o‘tkazuvchanligi n= 101' sm \ kovaklarniki esa - atigi Yu4smJiateng bo‘ladi, demak bunday kiritmali yarim o‘tkazgichda elektr o‘tkazuvchanlik asosan elektronlar xisobiga amalga oshnriladi, yarim o‘tkazgich esa - shktrin yoki //■ turdagi Sh'ktr utshuichshiik deb ataladi. p -gurda! i yarim o‘tkazgichda elektronlar • asosiy zaryad tashuvchilar.kovaklar esa asosiy bo‘lmagan zaryad tashuvchilar deb ataladi.Kremniy atomiga D.I. Mendeleev davriy elementlar tizimidagi111
Do'stlaringiz bilan baham: |
