1. Val va o’qlarni to’g’rilash. Rezbali birikmalarni remont qilish

6. Taqsimlash vallari va klapan uyalarini remont qilish


Taqsimlash valini remont qilish Bu vallarda tayanch bo’yinlar va qo’l achoklar yeyiladi Shuningdek, val egilishi ham mumkin. Valning egilishi prizmalarda press ostida sovuqlayin to’g’rilab bartaraf etiladi.
Taqsimlash valining tayanch bo’yinlari kichik remont o’lchamigacha jilvirlanadi. Bu xolda remont o’lchamiga ega bo’lgan vtulka blokka o’rnatiladi. Ko’pincha remont o’lchamiga ega bo’lgan bo’yinlar o’stiriladi va eng katta o’lchamgacha yo’nib kengaytiriladi. Yupka qatlamlarni qalinlashtirishda xromlash yoki Po’latlash qo’l laniladi.
Taqsimlash valining bo’yinlarini ma‘lum diametrgacha jilvirlashga yo’l qo’yiladi, bu diametr tsementatsiyalangan yoki toblangan qatlam qalinligiga qarab belgilanadi Chegarasigacha yoyilgan bo’yinlar yuqori uglerodli Po’lat bilan tebranma-yoy vositasida suyuqlantirib qoplanadi, shundan keyin normal diametrgacha jilvirlanadi.
Taqsimlash valining qo’l achoklari notekis yeyiladi Qo’l achokning silindrik qismi juda kam yoyiladi, ammo qo’l achokning profilli, sirpanib harakatlanadigan qismi kup yeyiladi
Buning natijasida klapanning kutarilish balandligi o’zgaradi, klapanning ochila boshlash hamda uning umumiy ochilish vaqti kamayadi. Taqsimlash vali qo’l achoklarining yeyilishi qo’l achok balandligini ulchab aniqlanadi. Qo’l achoklarning balandligi bo’yicha ma‘lum chegaragacha yeyilishiga ruxsat etiladi. Masalan, taqsimlash vallari qo’l achoklarining yo’l quyiladigan eng kichik balandligi: YaMZ-238 NB dvigatellari uchun – 42 mm, A-41 va A-01 dvigatellari uchun – 44,05 mm apital.
Brak qilinadigan o’lchamigacha yoyilgan qo’l achoklar jilvirlash-qopirlash stanogida jilvirlanadi. Bunda qo’l achok apital tiklanadi, ammo o’lchamlari kichiklashadi. Qo’l achoklarni T-590 elektrodi bilan elektr-ey vositasida suyuqlantirib qoplash, keyin jilvirlash yo’l i bilan normal o’lchamgacha tiklash mumkin.
Taqsimlash valining yoyilgan podlshipniklari (vtulkalari) almashtiriladi. Presslab kiritilgan yangi vtulkalardagi va blokdagi moy keladigan teshiklar bir-biriga mos kelishi kerak. Silindrlar kallagida ko’pincha klapan uyalarining ish faskalari yeyiladi Klapanlar va uyalar bir oz yoyilganida tutashmaning germetikligini klapanlarini uyalarga pritirlab tiklash mumkin. Klapanlar uyalari kup yoyilganda ularning geometrik shhaklini, faskaning enini va uning joylashishini tiklash yo’li bilan remont qilinadi.
Uyalarni remont qilishning eng kup tarkalgan usuli frezalashdir.Buning uchun turt dona maxsus frezalar to’plami ishlatiladi. Klapanlar uyasi quyidagi tartibda frezalanadi. Burchagi 45^o bo’lgan freza bilan yeyilish izlari yo’qolguncha apit qatlami olinadi. Bunda faskaning eni ortadi. Faskaning enini kamaytirish uchun uning yuqori qismi 15^o burchakli freza bilan, pastki qismi esa 75^o burchakli toza ishlovchi freza bilan faskaning sirti tozalanadi va uning eni o’zil-kesil talab etilgan kattalikkacha yetkaziladi (1,5…2,5 mm).
Klapanlarni urnatma po’lat uyalari yemon frezalanadi, shuning uchun ular jilvirlab tiklanadi. Klapan uyalari faskalarini jilvirlash turli markadagi, masalan, OPR-1334A, 2447 tipli va boshqa planetar-jilvirlash stanoklarida bajariladi.
Klapanlarda ko’pincha quyidagi nuqsonlar bo’ladi: yeyilish, bo’shliqlarning xosil bulashi va tarelka ish faskalarining quyishi. Bundan tashkari, klapanlarda sterjenning sirti va uning toretsi yeyiladi Klapan tarelkalarining yoyilgan ish faskalari va sterjenning yoyilgan toretslari yeyilish izlari ketguncha jilvirlab to’zatiladi. Klapanlarni jilvirlashdan oldin sterjenlarning to’g’ri chizikliligi tekshiriladi. Sterjenning to’g’ri chizikdan 0,05 mm gacha ogishiga yo’l qo’yiladi.
Klapan tarelkasining faskasi va sterjenning toretsi maxsus OPR-823 yoki R-108 stanoklarida jilvirlanadi. Jilvir toshning aylanish chastotasi 6500 ayl/min ga, kisuvchi patronniki esa 160 ayl/min apital. Jilvirlash uchun donadorligi 40…25, qattiqligi SM1 va SM2 bo’lgan toshlar ishlatiladi. Klapanlarning yoyilgan sterjenlari kichik o’lchamga moslab jilvirlanishi, Po’latlash yoki xromlash yo’l i bilan tiklanishi mumkin. Jilvirlashdan keyin sterjenning ovalligi va konusligi 0,02 mm dan oshmasligi kerak.
Barcha klapanlar OPR-1841A tipdagi (eki boshqa) maxsus universal stendlarda uyalarning faskalariga pritirlanadi (ishkalab moslash-tiriladi). Bunda silindrlar kallagi stendga o’rnatiladi, uyaning faskasiga ishqalanish pastasi surkaladi. Ishqalanish pastasi sifatida GOI pastalari yoki M20…M28 mikroporoshoklardan va ikki qism moydan tayyorlangan pasta yupka qilib surkaladi.
Pritirlash klapanning tarelkasi bilan uyaning konusaviy sirtida bir tekis silliq doirasimon yaltirok sirt xosil bulgunga kadar davom ettiriladi. Pritirlash sifatini teshirish uchun kallakni kiritish va chiqarish kanallarini yuqoriga qilib o’rnatiladi, ularga kerosin qo’yiladi.
Agar 5 minut davomida klapan va uyalar orasidan kerosin sizib chikmasa, pritirlash sifati konikarli xisoblanadi.
Adabiyotlar:


1.Shoumarova M., Abdillayev T. Qishloq xo’jaligi mashinalari. Toshkent, O’qituvchi 2002Y.
2.A.I. Komilov, Q.A. Sharipov, N.T. Umirov, I.M.Marupov, R.T. Rustamov Traktor va avtomobillar. Toshkent «Talkin» -2003.(lotin alifbosida)
3.F.B.Yevdokimov Umumiy elektrotexnika T.O’qituvchi.1995.
4.N.I.Vershagin i dr. Organizasiya i texnologaya mexanizirovannыx rabot v rastenivodstve, Ucheb, posb № IRPO; Izd.sentr «Akademiya», 2000
5.E.Oyxo’jayev, X.Qo’shnazarov «Qishloq xo’jalik ishlab chiqarishini mexanizasiyalash» Toshkent «Mehnat», 1988.