1. variant. Молиявий менежментни ташкил этиш босқичлари: молиявий назорат (молиявий таҳлил). Молиявий менежмент концепциялари

корхона активларини бошқариш уларнинг икки хил кўринишлари, яъни оборот активлари ва оборотдан ташқари активларда амалга оширилади.1 Амал қилиш шакллари бўйича
-Моддий активлар-Номоддий активлар-Молиявий активлар
2 Хўжалик жараён-ларида қатнашиш характери бўйича
Айланма активлар,Айланмадан ташқари активлар (Узоқ муд.ак)
3 Турли фаолиятларда қатнашиш характери бўйича
-Операцион активлар-Инвестицион активлар4 Молиявий манба-лардан шаклланиш характери бўйича Ялпи активлар-Соф активлар5 Эгалик қилиш характери бўйича Ўз активлари-Ижара активлари-Текинга фойдала-ниладиган активлар 6 Корхона муносабатларида активларнинг жойлашиш характерига кўра -Ички активлар-Ташқи активлар

10.variant Корхона кредит сиёсати. Солиқ рискларининг юзага келиш сабаблари ва оқибатлари.

1S Кредит сиёсати турлари корхона кредит фаолиятини унинг даромадлик ва рисклари нисбати ҳолатлари билан амалга оширишдаги принципиал ёндашувларни характерлайди. Харидорлар маҳсулот сотиб олиш муносабати бўйича корхонанинг кредит сиёсатининг учта принципиал ёндашувлари фарқланади. Кредит сиёсати турлари:1Консерватив 2Мўътадил 3Агрессив
.2S. Soliq riski - budjet to’lovlari va soliq qonunchiligining majburiy to’lovlarini belgilash jarayonlarining noaniqligi va noto’g’riligi sababli davlat organlarining harakatlari natijasida korxonaning moliyaviy yo’qotishlar ko’rinishidagi salbiy huquqiy oqibatlarga duchor bo’lishehtimoli.Moliyaviy riskning bu turi quyidagilarda aks etadi: xoʻjalik faoliyatining alohida yoʻnalishlarini amalga oshirishga yangi soliqlar va ularga,tenglashtirilgan toʻlovlar joriy etish ehtimoli; amaldagi soliqlar va majburiy ajratmalar stavkalarining oshish ehtimoli; alohida soliq toʻlovlari muddatlari va shartsharoitlari oʻzgarishi; korxona xoʻjalik faoliyati sohasiga taqdim etilgan soliq imtiyozlarining bekor qilinishi, soliq tekshiruvlari va boshqalar. Kompaniya uchun soliq riski nafaqat xo’jalik yurituvchi subekt tomonidan samarasiz ichki siyosat olib borish balki soliq to’lash bilan bog’liq bazi qoidalarning ikkiyuzlamachiligidan foydalanish yoki o’ta xavfli sxemalardan foydalanish natijasida yuzaga kelishi mumkin. Soliq risklari quyidagilarga bolinadi: tashqi va ichki; oldindan aytib bo’ladigan va oldindan aytib bo’lmaydigan; tizimli va tizimsiz.
11.variant Ўз-ўзини молиялаштириш жараёнини бошқариш усуллари. Қарз маблағлари ҳисобига молиявий таъминот жараёнини бошқариш.
1S. Soliq riski - budjet to’lovlari va soliq qonunchiligining majburiy to’lovlarini belgilash jarayonlarining noaniqligi va noto’g’riligi sababli davlat organlarining harakatlari natijasida korxonaning moliyaviy yo’qotishlar ko’rinishidagi salbiy huquqiy oqibatlarga duchor bo’lishehtimoli.Moliyaviy riskning bu turi quyidagilarda aks etadi: xoʻjalik faoliyatining alohida yoʻnalishlarini amalga oshirishga yangi soliqlar va ularga,tenglashtirilgan toʻlovlar joriy etish ehtimoli; amaldagi soliqlar va majburiy ajratmalar stavkalarining oshish ehtimoli; alohida soliq toʻlovlari muddatlari va shartsharoitlari oʻzgarishi; korxona xoʻjalik faoliyati sohasiga taqdim etilgan soliq imtiyozlarining bekor qilinishi, soliq tekshiruvlari va boshqalar. Kompaniya uchun soliq riski nafaqat xo’jalik yurituvchi subekt tomonidan samarasiz ichki siyosat olib borish balki soliq to’lash bilan bog’liq bazi qoidalarning ikkiyuzlamachiligidan foydalanish yoki o’ta xavfli sxemalardan foydalanish natijasida yuzaga kelishi mumkin. Soliq risklari quyidagilarga bolinadi: tashqi va ichki; oldindan aytib bo’ladigan va oldindan aytib bo’lmaydigan; tizimli va tizimsiz.2S. Soliq riski - budjet to’lovlari va soliq qonunchiligining majburiy to’lovlarini belgilash jarayonlarining noaniqligi va noto’g’riligi sababli davlat organlarining harakatlari natijasida korxonaning moliyaviy yo’qotishlar ko’rinishidagi salbiy huquqiy oqibatlarga duchor bo’lishehtimoli.Moliyaviy riskning bu turi quyidagilarda aks etadi: xoʻjalik faoliyatining alohida yoʻnalishlarini amalga oshirishga yangi soliqlar va ularga,tenglashtirilgan toʻlovlar joriy etish ehtimoli; amaldagi soliqlar va majburiy ajratmalar stavkalarining oshish ehtimoli; alohida soliq toʻlovlari muddatlari va shart-sharoitlari oʻzgarishi; korxona xoʻjalik faoliyati sohasiga taqdim etilgan soliq imtiyozlarining bekor qilinishi, soliq tekshiruvlari va boshqalar. Kompaniya uchun soliq riski nafaqat xo’jalik yurituvchi subekt tomonidan samarasiz ichki siyosat olib borish balki soliq to’lash bilan bog’liq bazi qoidalarning ikkiyuzlamachiligidan foydalanish yoki o’ta xavfli sxemalardan foydalanish natijasida yuzaga kelishi mumkin. Soliq risklari quyidagilarga bolinadi: tashqi va ichki; oldindan aytib bo’ladigan va oldindan aytib bo’lmaydigan; tizimli va tizimsiz.
12.variant Своп операцияларидан фойдаланиш орқали хеджирлаш.Хўжалик субъектларида пул оқимларини бошқариш.
1S. valyutaviy svop operatsiyasi — bitimda belgilangan muddat va valyuta kursi bo‘yicha hisoblashish (qayta almashuv) sharti asosida valyutalarni bir vaqtda sotib olish va sotish (almashuv) bo‘yicha ikki tomonlama bitimdir. Valyutaviy svop operatsiyasi ikki qismdan iborat bo‘lib, birinchi qismini amalga oshirishda valyutalarning dastlabki almashinuvi (spot bitim), ikkinchi qismini bajarishda esa, qayta almashinuvi (forvard-bitimi) va svop shartnomasiningyopilishi sodir bo‘ladi; Хеджирлаш – актив қийматининг, яъни нархининг тушиб кетиши билан боғлиқ рискини
камайтириш учун амалга ошириладиган инвестициядир. Хеджирлаш худди суғурта полиси харид қилишга ўхшайди. Соддароқ айтсак, агар сизнинг дарё бўйида уйингиз бўлса, албатта уни тошқинлардан ҳимоя қилишни истар эдингиз ва бунинг учун уйни суғурталаш имкониятин­ гиз мавжуд. Сиз тошқиннинг олдини ололмайсиз, аммо у агар содир бўладиган бўлса, ушбу
рискка сиз суғурталаш орқали олдиндан чора кўриб қўйган бўласиз. Хеджирлашда риск ва фойда ўртасида инвестор танлов қилишига тўғри келади: эҳтимолий рискни камайтирса, эҳтимолий фойда ҳам камаяди. Соддароқ қилиб айтсак, хеджирлаш текин эмас. Сув тошқини мисолини олсак ҳам, ойлик суғурта полисини харид қилиб борсангиз-у, тошқин юз бермаса, сизга ҳеч қандай маблағ берилмайди. Аммо инсон барибир, камкам миқдорда харажат қилиб боришни тўсатдан қилинадиган харажатдан афзал кўради. Кўпгина компаниялар учун бизнес барқарорлигини таъминлаш ва фойда олиш учун хеджирлаш воситаларидан фойдаланиш асосий масалага айланди. Инвестициялар ҳаракати кучайган ҳозирги даврда рискларни баҳолаш зарурати ва ушбу мақсадларга сарфланадиган харажатлар янада долзарб бўлиб бормоқда. СВОП операциялари ҳам хеджирлашнинг биртури ҳисобланади. СВОП операциясида икки томон ўз пул оқимлари ёки мажбуриятларини айирбошлайди. У одатда қарз ёки облигация савдосида ишлатилади, аммо фақат шу билан
чекланиб қолмаган. Бир томоннинг пул оқими одатда, доимий бир хил, иккинчи томонники эса «сузувчи», яъни ўзгариб турувчи ёки бошқа бир индексга боғланган бўлади. 2S. ПУЛ ОҚИМИ ТЎҒРИСИДАГИ ҲИСОБОТЎЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИ БУХГАЛТЕРИЯ ҲИСОБИ МИЛЛИЙ СТАНДАРТИ
9-СОН БҲМС Операцион фаолиятидан пул оқими хўжалик юритувчи субъектнинг асосий фаолиятидан келиб чиқади. Одатда хўжалик юритувчи субъектнинг асосий фаолияти маҳсулотни сотишга, ишларни бажаришга ёки хизмат кўрсатишга қаратилган бўлади. Операцион фаолиятидан асосий пул оқимига қуйидагилар киради:11.1. Товарларни сотиш ва хизмат кўрсатишдан тушган пул;11.2. Роялти, бадаллар, воситачилик ҳақи ва ўзга йўллар билан пул маблағлари тушуми;11.3. Товарлар ва хизматлар учун уларни етказиб берувчиларга пул тўловлари;11.4. Ходимларга ва ходимлар номидан тўловлар;11.5. Суғурта компаниясининг суғурта полислари бўйича мукофотлари, талаблари, йиллик ва ўзга тўловлари бўйича пул тушумлари ва тўловлари;11.6. Солиқлар бўйича пул тўловлари ёки унинг ўрнини босувчи тўловлар, агар улар инвестиция ва молия фаолиятига тааллуқли бўлмаса;11.7. Савдо ёки дилерлик мақсадларида тузилган битимлар бўйича пул тушумлари ва тўловлари;

13.variant Пул оқимларини режалаштириш ва прогнозлаштириш.Харажатларни режалаштириш ва прогнозлаштириш масалалари.

1S. Маълумки, пул оқимларини бошқариш бутун корхона молиявий фаолиятини бошқариш тизимининг муҳим таркибий қисми ҳисобланади. У корхонанинг молиявий бошқарувида турли шаклдаги вазифаларни ечишда ва унинг корхона молиявий менежментини бош мақсадига қаратилганлигини талаб этади Давлат бюджети пул маблағларини бошқаришнинг мақсадлари: бюджетларнинг даромадлар ва харажатлари ўртасидаги вақтинчалик касса узилишларини оператив бартараф этиш;
бюджетдан маблағ олувчиларнинг харажатлар тўловини ўз вақтида амалга ошириш;Бюджетдан маблағ олувчиларнинг харажатлар тўловини ўз вақтида амалга ошириш ва бюджетларнинг даромадлар ва харажатлари ўртасидаги вақтинчалик касса узилишларини бартараф этиш учун Ғазначилик бўлинмалари: ғазна ҳисобварақларидаги айланма касса маблағларини белгиланган тартибда ишлатиши;
тегишли бюджетлар томонидан бюджет ссудалари олиниши ташаббуси билан чиқиши; маблағларни жалб қилишда қонун ҳужжатларида кўрсатилган бошқа манбалардан (республика бюджети бўйича) фойдаланиши муҳим.. 2S. Харажатларни бошқаришнинг асосий вазифалари: харажатларни маълум белгиларига кўра таснифлаш; фаолият иқтисодий натижаларини оширувчи омил каби харажатларни бошқариш аҳамиятини ошириш; корхонанинг умумий ва алоҳида бўлинмалари бўйича харажатларини аниқлаш; битта маҳсулот учун кетадиган харажатларни аниқлаш; қарорлар қабул қилиш учун харажатлар доирасида меъёрий маълумот базасини тайёрлаш; корхона ишлари шароитига мос келувчи харажатларни бошқариш тизимини танлаш; харажатларни самарали ташкил этиш устидан назорат ўрнатиш.Харажатларни бошқариш функциялари харажатларни прогнозлаштириш, меъёрлаштириш, мувофиқлаштириш,режалаштириш ,ҳисобга олиш ,таҳлил қилиш харажатлар бўйича сифатли маълумотлар тўплаш моддий рағбатлантириш. харажатларни назорат қилишХаражатларни бошқариш – бу: корхона молиявий ресурсларининг қачон, қаерга ва қанча миқдорда харажат қилишни билиш;қаерга, нима учун ва қанча миқдорда қўшимча молиявий ресурслар кераклигини прогноз қилиш; ресурсларни фойдаланишда юқори даражали қайтувчанликни максимал таъминлашни билиш.Харажатларни бошқариш – бу молиявий ресурсларни тежаш ва улардан қайтадиган ресурсларни максимллаштиришни билиш

14.variant Хусусий инвестицион фондлардан маблағлар жалб қилиш орқали молиявий таъминот. Бозор иқтисодиёти шароитида корхоналар инвестицион фаолиятини бошқаришнинг зарурати ва аҳамиятли жиҳатлари.

1S Xususiy investitsiya — xususiy, korporativ xoʻjalik va tashkilotlar, fuqarolar mablagʻlari, shu jumladan, shaxsiy va jalb qilingan mablagʻlar hisobidan qoʻyiladi. Investitsiya qoʻyilish shakliga qarab moliyaviy (portfel) va real (ishlab chiqarish) investitsiyaga boʻlinadi. Investitsiya fondi - aktsiyadorlik jamiyati yoki umuman egalik iladigan mulkiy majmuasi dimal egalik jismoniy va yuridik shaxslar. Investitsiya fondini tuzatish boshqaruv kompaniyasi Investor manfaatlariga ko'ra.Xususiy investitsion fondlarning asosiy vazifasi - professional bo'lmaganlar uchun qimmatli qog'ozlar bozoriga kirishni ta'minlash, iqtisodiyotda pul mablag'larini jalb qilishdir. Shu bilan birga, aktivlarni boshqarish litsenziyalangan professional bozor ishtirokchilari tomonidan amalga oshiriladi.Respublikamiz iqtisodiyotining xususiy sektorida investitsiya faoliyatini moliyalashtirish tizimi takomillashib, investitsiyalash shakl va manbalarining ko‘payishi kuzatilmoqda.O‘zgarishlar, fikrimizcha, quyidagilardan iborat:investitsiya faoliyatini amalga oshirishni moliyaviy jihatdan ta’minlovchi manbalarning sezilarli darajada ko‘payishi;investitsiyalarga yo‘naltirilayotgan xususiy kapitalning davlat kapitali ustidan ustuvorligi oshib borishi;investitsiya faoliyatida ishtirok etuvchi mulkchilikning turli shaklidagi xo‘jalik yurituvchi sub’ektlar va ob’ektlar sonining muttasil o‘sish sur’atiga ega bo‘layotgani;bo‘sh turgan pul mablag‘larini jamlash va ularni investitsiya faoliyatiga jalb qilish orqali investitsiyalar bilan bog‘liq talab va taklifni muvofiqlashtiradigan investitsiya bozorning shakllanganligi, shuningdek, uning institutlarini tashkil qilish jarayonining rivojlanayotganligi kabi yo‘nalishlarda o‘z ifodasini topmoqda.
2S. Korxonalar xo’jalik yuritish va ishlab chiqarish faoliyatining muhim jihatlaridan biri ishlab chiqarish va iqtisodiy salohiyatni rivojlantirish va saqlab qolishdir. Korxonalarning bu yo’nalishdagi faoliyati investitsion faoliyat deb ataladi hamda “Investitsion faoliyat to’g’risida” gi Qonun va boshqa huquqiy hujjatlar bilan tartibga solinadi.