1. Xalqaro valyuta munosabatlari Jahon valyuta tizimi va uning evolyusiyasi

SDR xalqaro rezerv aktivi bo’lib, XVF tomonidan 1969 yilda a’zo mamlakatlar rasmiy valyuta rezervlarini shakllantirish maqsadida ishlab chiqilgan. Uning qiymati xalqaro 4 valyutadan tashkil topgan savat orqali aniqlanadi va erkin suzuvchi valyutalarga almashtirilishi mumkin. 2009 yilning 28 avgustida SDR umumiy ajratmalari va 9 sentabrda mahsus ajratmalar joriy qilinishi natijasida SDR zahiralarining qiymati 21,4 mlrd SDR dan 204 mlrd SDR (2012 yil 20 avgust sanasidagi valyuta kurslariga ko’ra 310 mlrd USD) ga yetdi.

Dastlab, SDR qiymati 0,888671 gr sof oltin qiymatiga teng bo’lgan. Bu paytda AQSh dollarining qiymati ham aynan shuncha edi. 1973 yilda Bretton Vuds tizimi qulagach, SDR qiymati hozirgi 4 valyutani o’z ichiga oluvchi savat orqali aniqlanadigan bo’ldi.

Dastlab, SDR qiymati 0,888671 gr sof oltin qiymatiga teng bo’lgan. Bu paytda AQSh dollarining qiymati ham aynan shuncha edi. 1973 yilda Bretton Vuds tizimi qulagach, SDR qiymati hozirgi 4 valyutani o’z ichiga oluvchi savat orqali aniqlanadigan bo’ldi.

2016 yil oktyabrdan boshlab SDR savati

muddat	USD	EUR	CNY	JPY	GBP
2016–2020	(41.73%)	(30.93%)	(10.92%)	(8.33%)	(8.09%)

2. Jahon valyuta tizimi va uning evolyusiyasi

1976-1978 yillarda Yamaykada bo‘lib o‘tgan davlatlararo konferensiyada To‘rtinchi jahon valyuta tizimi tashkil topdi.

To‘rtinchi jahon valyuta tizimining natijalari:

1. Oltinni demonetizasiya qilish tugallandi. Ya'ni, oltindan davlatlar o‘rtasidagi munosabatlarda to‘lov vositasi sifatida foydalanish ta'qiqlandi. Oltindan faqat tezavratsiya maqsadlarida foydalanishga ruxsat etildi. Ya'ni, oltindan tarixiy obidalarni ta'mirlash, taqinchoqlar yasash, xotira tangalarini zarb etish maqsadlarida foydalaniladigan bo‘ldi.

2. Qat'iy belgilangan kurs rejimi bekor qilindi.

Barcha yetakchi valyutalar erkin suzish rejimiga o‘tdi.

3. Germaniya markasi va Yaponiya ieniga bosh rezerv valyuta maqomi berildi.