10- §. Hujayrani o‘rganish usullari

Biologik mikroskopni optik sxemasi va tuzilishi
Tayyorladi: 103-guruh talabasi Oʻktamova Kumush

Tirik organizmlarning hujayraviy tuzilishini o‘rganishda keng qo‘llaniladigan usullarga yorug‘lik va elektron mikroskoplar kiradi.

• Tirik organizmlarning hujayraviy tuzilishini o‘rganishda keng qo‘llaniladigan usullarga yorug‘lik va elektron mikroskoplar kiradi.

Yorug‘lik mikroskopining asosiy qismlari obyektiv va okulardan iborat.

• Yorug‘lik mikroskopining asosiy qismlari obyektiv va okulardan iborat.

Mikroskopning eng muhim qismi obyektiv bo‘lib, kuzatilayotgan predmetni kattalashtirib beradi.

• Mikroskopning eng muhim qismi obyektiv bo‘lib, kuzatilayotgan predmetni kattalashtirib beradi.

Оkularlar ham linzalar tizimidan iborat bo‘lib, ular o‘rganilayotgan predmetning tasvirini kattalashtirishda ishtirok etadi

• Оkularlar ham linzalar tizimidan iborat bo‘lib, ular o‘rganilayotgan predmetning tasvirini kattalashtirishda ishtirok etadi

Dastlabki mikroskoplar obyekt tasvirini 10—40 martagacha kattalashti rib bergan. odatda yorug‘lik mikroskoplari tasvirni 10—2000 martagacha kattalashtiradi.

• Dastlabki mikroskoplar obyekt tasvirini 10—40 martagacha kattalashti rib bergan. odatda yorug‘lik mikroskoplari tasvirni 10—2000 martagacha kattalashtiradi.

Mikroskopning muhim tomoni, kattalashtirish emas, balki uning ko‘ rish kuchi yoki ko‘rish xususiyati hisoblanadi. Mikroskopning ko‘rish kuchi ikki nuqtani farq qilish uchun zarur bo‘lgan minimal masofasi bilan aniq lanadi. Bu nuqtalar bir-biriga juda yaqin bo‘lgan vaqtda ular dan chiqadigan yorug‘lik to‘lqinlari bir vaqtda qaytadi va odamning ko‘zi ikkita emas, balki bitta tasvirni ko‘radi .

• Mikroskopning muhim tomoni, kattalashtirish emas, balki uning ko‘ rish kuchi yoki ko‘rish xususiyati hisoblanadi. Mikroskopning ko‘rish kuchi ikki nuqtani farq qilish uchun zarur bo‘lgan minimal masofasi bilan aniq lanadi. Bu nuqtalar bir-biriga juda yaqin bo‘lgan vaqtda ular dan chiqadigan yorug‘lik to‘lqinlari bir vaqtda qaytadi va odamning ko‘zi ikkita emas, balki bitta tasvirni ko‘radi .

Bir xil kattalashtiradigan mikroskopning ko‘rish kuchi qancha katta bo‘lsa, o‘rganilayotgan obyektning mayda bo‘laklarini shuncha aniq o‘rganish mumkin.

• Bir xil kattalashtiradigan mikroskopning ko‘rish kuchi qancha katta bo‘lsa, o‘rganilayotgan obyektning mayda bo‘laklarini shuncha aniq o‘rganish mumkin.

Optik mikroskop biologik va tibbiy tadqiqotlar sohasidagi keng tarqalgan vosita bo'lib, u hujayra biologiyasi, gistologiya, patologiya, mikrobiologiya va boshqa mavzularni o'qitishda va tadqiq qilishda juda keng foydalanishga ega va kuchli vosita hisoblanadi. Inson va boshqa organizm to'qimalari va hujayra tuzilmalarini o'rganish. Umumiy nur mikroskopi asosan mexanik tizim va optik tizimdan iborat bo'lib, optik tizim asosan yorug'lik manbai, reflektor, konsentrator, obyektiv optikasi va ko'z qopqog'ini o'z ichiga oladi.

Hozirgi davrda ko‘rish qobiliyati eng yuqori hisoblangan asboblardan biri elektron mikroskopdir. Ular tasvirni 200 000 martagacha kattalashtirib beradi. Bunda o‘rganilayotgan obyektning tasviri yorug‘lik nurlarida emas, balki elektronlar oqimi yordamida hosil qilinadi

• Hozirgi davrda ko‘rish qobiliyati eng yuqori hisoblangan asboblardan biri elektron mikroskopdir. Ular tasvirni 200 000 martagacha kattalashtirib beradi. Bunda o‘rganilayotgan obyektning tasviri yorug‘lik nurlarida emas, balki elektronlar oqimi yordamida hosil qilinadi

Mikroskop - oddiy ko'z bilan ko'rish mumkin bo'lmagan eng kichik narsalarni aniqlash, kuzatish va o'rganish uchun optik-mexanik qurilma. Mikroskoplar o'rganilayotgan ob'ektlarning shakli, hajmi, tuzilishi va tuzilishini aniqlash imkonini beradi.
Ko’p marta kattalashtirish uchun lupa sifatida qisqa fokusli linzalardan foydalanishadi. Lekin bunday linzalar katta emas, ularda anchagina aberratsiyalar hosil bo’ladi. Bu esa lupaning kattalashtirishga chek qo’yadi.
Ko’p marta kattalashtirishni qo’shimcha linzalar sistemasi yordamida qilinadi. Lupa-okulyar qo’shimcha linza yoki linzalar sistemasi esa ob`ektiv deyiladi. Mikroskop ana shunday qurilmadir.