10-amaliy mashg’ulot Mavzu. Ko’p atomli molekulalarning elektron holatlari va elektron to’lqin funksiyalarini sinflarga bo’lish

A^osin2nw – qutblanuvchanlikning yadrolarining tebranishi bilan bog`liq bo`lgan o`zgarishi. Qutblanuvchanlik a ana xila qutblanuvchanlikning yig`indisiga teng.
a⁰-a₀ a⁰ sin 2nwt – W – yadrolarning tebranish chastotasi
Klassik optika yordamida tushuntirish sxematik bo`lib, V<sup>c</sup><sub>p</sub> va V<sub>p</sub><sup>ac</sup> mchiziqlarining har hil ravshanlikkka ega ekanligini tushuntira olmaydi. Kombinatsion tarqalish spekteri qutbsiz to`la –to`kis tushuntiradi. Kombinatsion tarqalish spektri qutbsiz molekulali birikmalarni masalan uglevodlar aralashmalarini, neft maxsulotlarini analiz qilishda asqotadi. Bunday xildagi birikmalar uchun M ga bog`liq bo`lgan UR – spektroskopiya deyarli yaroqsizdir.

Molekulalarning to`liq spektrini ba’zan elektron spektr deb ham yuritiladi, chunki bu spektr molekulasining elementr atomlaridagi kabi bir energetic pog`onadan o`tishda foydalaniladi. Qo`shish elektron pog`onalarning orasi nisbatan uzoq shuningdek unga to`g`ri kelgan kvantining chastotasi o`zgarmaydigan

Elektron o`tish ro`y bergan paytda u bilan birgalikda aylanma va tebranma o`tishlar ham parametrlari – F, Bc, Wc, Xc lar o`zgaradi. Agar uchchala o`tishning o`zaro ta’sir qilishini hisobga olsak v_ym topish ancha qiyin bo`ladi. Shuning uchun ayrim chastotasilarning additive yig`indisi olinadi.

Bu takrorliklar o`zaro v<sub>e­</sub> v<sub>t</sub> v<sub>a</sub> ko`rinishida bog`langan. Agar elektron o`tin ma’lum pog`onalar orqasida ro`y bersa, v₃ =const deb hisoblash mumkin.

Elektron o`tish bo`lgan hol uchun v_p bunday o`tish barcha holdan farq qiladi, chunki We, Xe lar o`zgaradi.
bo`lgani uchun uni tushuntirib qoldirsak.

Elektron o`tish vaqtida v istalgancha o`zgarishi mumkin: tanlash qoidasi aniq emas. Molekula istalgan. Pastki tebranma pog`onadan istalgan yuqorigi pog`onaga o`tishi mumkin. To`liq spektrni tahlil qilish uchun uni seriyalarga ajratiladi. Seriyalarga ajratish uchun Delandr sistemasidan foydalaniladi. Bu sistemaga kvant sonlarining qiymati e’tiborga olinadi. (jadval qaralsin).

Atomlardagiga o`xshash molekulalardagi elektron o`tishlar ultrabinafsha sohada ro`y beradi. O`tish chastotasi atomlar chastotasiga yaqin. Energiyasi IeV dan 20eV gacha bo`lgan interval (oraliq) dab o`ladi. Mazkur elektron holat uchun molekulaning to`liq energiyasi atomlar orasidagi masofaga, ya’ni molekula qanday tebranma va qanday aylanma energetik pog`onada turganligiga bog`liq. UF spektroskopiya moddalarni fizikaviy tadqiq qilish uchun imkoniyatlar beradi.