10. Ishlab chiqarish xarajatlari reja

U-shaklidagi o`rtacha umumiy xarajat. 4-chizmada ko’rsatilganidek Konradning o’rtacha umumiy xarajat ko’rsatkichi “U” shaklda. Nega bunday ekanini tushuninsh uchun o’rtacha umumiy xarajat o’rtacha o’zgarmas va o’rtacha o’zgaruvchan xarajat yig’indisiga tengligini yodda tutish kerak. O’rtacha o’zgarmas xarajat doim ishlab chiqarish ortishi bilan pasayadi, chunki bu xarajat ko’plab sohalarga yoyiladi. O’rtacha o’zgaruvchan xarajat esa ishlab chiqarish ortishi bilan ortadi.

• U-shaklidagi o`rtacha umumiy xarajat. 4-chizmada ko’rsatilganidek Konradning o’rtacha umumiy xarajat ko’rsatkichi “U” shaklda. Nega bunday ekanini tushuninsh uchun o’rtacha umumiy xarajat o’rtacha o’zgarmas va o’rtacha o’zgaruvchan xarajat yig’indisiga tengligini yodda tutish kerak. O’rtacha o’zgarmas xarajat doim ishlab chiqarish ortishi bilan pasayadi, chunki bu xarajat ko’plab sohalarga yoyiladi. O’rtacha o’zgaruvchan xarajat esa ishlab chiqarish ortishi bilan ortadi.
• O’rtacha umumiy xarajat o’rtacha o’zgarmas va o’rtacha o’zgaruvchan xarajatninng holatini aks ettiradi. Ishlab chiqarishning juda past darajalarida, misol uchun har soatda 1 yoki 2 piyola qahva bo’lsa, o’rtacha umumiy xarajat juda baland bo’ladi. O’rtacha o’zgaruvchan xarajat past bo’lishiga qaramay, o’rtacha o’zgarmas xarajat baland, chunki o’zgarmas xarajat faqat bir qancha birlikka orttiriladi. Ishlab chiqarish o’sishi bilan o’zgarmas xarajat oshadi. O’rtacha o’zgarmas xarajat dastavval keskin darajada, keyinroq esa sekinlik bilan pasayadi.

Chekli xarajat va o’rtacha umumiy xarajat o’rtasidagi bog`liqlik. Agar siz 4-chizmaga qarasangiz dastavval g’alati narsaga duch kelasiz. Qachonki chekli xarajat o’rtacha umumiy xarajatdan pastroq bo’lsa, o’rtacha umumiy xarajat tushayotgan bo’ladi. Shuning aksi bo’lsa, o’rtacha umumiy xarajat oshadi. Konrad narx chiziqlarining bu xususiyati namunada foydalanilgan o’ziga xos rasmlarga o’xshamaydi. U hamma firmalar uchun to’g’ri.

• Chekli xarajat va o’rtacha umumiy xarajat o’rtasidagi bog`liqlik. Agar siz 4-chizmaga qarasangiz dastavval g’alati narsaga duch kelasiz. Qachonki chekli xarajat o’rtacha umumiy xarajatdan pastroq bo’lsa, o’rtacha umumiy xarajat tushayotgan bo’ladi. Shuning aksi bo’lsa, o’rtacha umumiy xarajat oshadi. Konrad narx chiziqlarining bu xususiyati namunada foydalanilgan o’ziga xos rasmlarga o’xshamaydi. U hamma firmalar uchun to’g’ri.
• Negaligini ko’rish uchun o’xshash jihatini hisobga olamiz. O’rtacha umumiy xarajat sizning o’rtacha o’suvchi darajangizga o’xshaydi. Agar keyingi kursdagi bahongiz o’rtacha bahongizdan past bo’lsa, sizning baho darajangiz tushadi. Agar aksi bo’lsa, ko’tariladi. O’rtacha va o’rtacha umumiy xarajatning hisob-kitobi xuddi baho hisob - kitobiday bir xil.
• O’rtacha xarajat va o’rtacha umumiy xarajat o’rtasidagi aloqa muhim natijaga ega: O’rtacha xarajat chizig’i o’rtacha umumiy xarajat chizig’ini o’zining eng pastki nuqtasidan kesib o’tadi. Nega? Lekin ikki chiziq tutashgach, sezilarsiz narx o’rtacha umumiy xarajat chizig’idan tepaga ko’tariladi. Hozirgina muhokama qilganimiz sababli, o’rtacha umumiy xarajat ishlab chiqarishni bu darajasida ko’tarilishni boshlash kerak. Keyingi bo’limda, eng past o’rtacha umumiy xarajat raqobatdosh firmalarning tahlilida asosiy o’rin tutishini, bilib olamiz.