10. Ishlab chiqarish xarajatlari reja

3. XARAJATNING TURLI O’LCHOVLARI

• 3. XARAJATNING TURLI O’LCHOVLARI
•  
• Bizning Karolina pishiriq oshxonasi borasidagi tahlilimiz firmaning umumiy xarajati uning ishlab chiqarish funksiyasini qanchalik aks ettirishini ko’rsatdi. Firmaning umumiy xarajatlaridagi ma’lumotlardan kelgusi boblarda ishlab chiqarish va narxlash qarorlarini tahlil qilishda yordam beradigan bir nechta xarajat o’lchovlariga ega bo’lamiz. Bu xarajat o’lchovlari qanday olinishini bilish uchun biz 2-jadvaldagi namunani ko’rib chiqamiz. Bu jadval Konrad qahva dokonining iqtisodiy ma’lumotlarini taqdim etadi.
• Jadvalning 1-ustuni Konrad ishlab chiqarishi mumkin bo`lgan qahva miqdorini, har soatda 0 dan 10 piyolagacha. 2-ustun qahva ishlab chiqarishdagi Konradning umumiy xarajatini ko’rsatadi. 3-chizmada esa Konradning umumiy xarajat egri chizig’i tasvirlangan. Qahvaning miqdori gorizantal o’qda, umumiy xarajat vertikal o’qda.

DOIMIY VA O’ZGARUVCHI XARAJATLAR

Qahva miqdori
Umumiy xarajat
O’zgarmas xarajat
O’zgaruv-chan xarajat
O’rtacha o’zgarmas xarajat
O’rtacha o’zgaruv-chan xarajat
O’rtacha umumiy xarajat
Chekli xarajat
Xarajatning turli xil o`lchovlari: Konradning qahva do`koni
JADVAL
RASM
Umumiy xarajat
Mahsulot miqdori
Konradning Umumiy xarajat egri chizig`i
Bu yerda 2-jadval birinchi ustundan ishlab chiqarilgan mahsulot (gorizontal kesimda) va umumiy xarajat (vertikal kesimda) ikkinchi ustundan o`rin olgan. 2-chizmadan ko`rinib turganidek, umumiy xarajat egri chizig`i kamayib boruvchi chekli mahsulot sababli mahsulot miqdori tezroq o`sishni aks ettirgan.
Ulardan biri doimiy xarajatlar va uni ishlab chiqarilgan mahsulot miqdoriga aloqasi yo’q. Ular firma hech narsa ishlab chiqarmasa ham mavjud bo`ladi. Konradning doimiy xarajati u to’laydigan ijaralardan iborat. Agarda Konrad hisobchi yo’llasa, uning maoshi doimiy xarajat hisoblanadi, chunki hisobchi ishlab chiqarish miqdoriga ta’sir etmaydi. 2-jadvalning 3-ustunida Konradning doimiy xarajati ko’rsatilgan va misolda 3.00$ miqdorida.
Firma xarajatlarining yana bir turi o’zgaruvchi xarajat deyiladi. Bu firma ishlab chiqaradigan mahsulot miqdorining o’zgarishi bilan o’zgaradigan xarajatdir. Konradning o’zgaruvchi xarajatlari quyidagilarni o’z ichiga oladi: qahva dukkaklari, sut, shakar va qadoqlash xarajatlari. Konrad qancha ko’p qahva ishlab chiqarsa, shunchalik resurslarga ehtiyoj sezadi va bundan uning xarajatlari ortadi. Mahsulot hajmini ko’tarish maqsadida qo’shimcha ishchilar yollash ham mumkin va bu ishchilarning ish haqi ham o’zgaruvchi xarajat hisoblanadi. Jadvalning 4-ustuni Konradning o’zgaruvchi xarajatini ko’rsatadi. Agarda, firma hech narsa ishlab chiqarmasa, o’zgaruvchi xarajat ham bo’lmaydi. Agar firma hech nima ishlab chiqarmasa o`zgaruvchi xarajat 0, 1 piyola qahva uchun 0,30$, 2 piyola qahva uchun 0,80$ va h.k.