10-ma’ruza. Devori g‘ishtli binolarni barpo etish ma’ruza rejasi

10-ma’ruza. DEVORI G‘ISHTLI BINOLARNI BARPO ETISH
Ma’ruza rejasi:

1. 
   Devori g‘ishtli binolarni barpo etish va umumiy qoidalar.
   
2. 
   G‘ishtli devorlarni barpo etishni tashkil etish.
   
3. 
   Montaj va g‘isht-tosh ishlarini oqim usulida bajarish, qish sharoitida g‘ishtli konstruksiyalarni barpo etish
   

1.Baland binolarni barpo etish. Umumiy qoidalar.
To‘suvchi devor sifatida sun’iy va tabiiy toshlar keng qo‘llaniladi. Bu xom ashyolar zaxirasini ko‘pligi va tosh konstruksiyalarni bir qator quyidagi ijobiy ekspluatatsion xususiyatlari bilan bog‘liqdir: chidamlilik, mustaxkamlik tavsifi, ob-xavo ta’siriga va olovga chidamliligi, amalda turli ko‘rinishdagi bino va inshootlarni barpo eta olish mumkinligi.
G‘ishtli devorlar xonalarning yuqori darajada germetizatsiyasini issiqdan asrash va tovushdan izolyatsiya qilishni ta’minlaydi. G‘isht me’moriy nuqtai nazardan shahar massivlarini umumiy ko‘rinishini yanada ko‘rkamlashtiradi. Bundan tashqari, g‘ishtli uylar issiq, yozda esa eng shinamdir. G‘ishtlar, ichki va tashqi yuk ko‘taruvchi devorlarni va pardevorlarni, lift shaxtalari, ustunlarni, zina xona devorlari va hokazolarni barpo etishda keng foydalaniladi.
Ko‘p qavatli karkasli binolarda g‘ishtli tashqi devorlar yuk ko‘taruvchi – ora yopmalardan gorizontal kuchlanishlarni qabul qiladigan; o‘zini-o‘zi ko‘taradigan(to‘suvchi) – temir yoki temirbeton karkasga maxkamlangan va faqat o‘zini massasini ko‘taradigan va osma – o‘rama to‘singa yoki lentali oynalarni ustiga tayanadigan bo‘lishi mumkin. Osma devorlarda g‘isht terimi faqat me’moriy maqsadga ega bo‘lib, original va ko‘rimlili fasad yaratishga qaratilgan.
G‘ishtli devorlarning konstruktiv o‘ziga xosligi. G‘isht terimining mustaxkamligi g‘isht – tosh ishlarini sifatiga, g‘isht – tosh konstruksiyalarni o‘ziga xosligi, ishlash sharoitiga, g‘isht va qorishma xususiyatlariga bog‘liq.
G‘isht va keramik toshlar, plastik va yarim quruq presslangan holatda to‘liq (butun) va ichi kavak qilib chiqariladi. O‘lchami bo‘yicha millimetrda g‘isht maxsulotlari quyidagilarga bo‘linadi: oddiy g‘isht (250 × 120 × 65), qalinlashtirilgan g‘isht (250 × 120 × 88), modul o‘lchamli g‘isht (288×138×138), tosh (250 × 120 × 138), modul o‘lchamdagi tosh (288 × 138 × 138), yirik tosh (250 × 250 × 138), bo‘shliqlari gorizontal bo‘yicha joylashgan tosh (250 × 250 × 120) va (250 × 200 × 80). G‘isht to‘liq va ichi kavak holda, toshlar esa faqat ichi kavak holda chiqariladi.
Pardozli g‘isht va keramik toshlar terishga va bir vaqtni o‘zida bino devorlarini pardoz qoplamasi uchun mo‘ljallangan bo‘lib, ularning yuz tarafi tekis, bo‘rtma va fakturali bo‘lishi mumkin. G‘isht va keramik toshlar mustaxkamligi bo‘yicha yetti markaga bo‘linadi, kg/sm² da : 300, 250, 200, 150, 125, 100 va 75.
G‘ishtli konstruksiyalarda quydagi markadagi qorishmalarni qo‘llash nazarda tutilgan, kg/sm²: 4, 10, 25, 50, 75, 100, 150 va 200. Qorishma tayyorlash uchun qo‘llaniladigan bog‘lovchilar, to‘ldirgichlar, qo‘shimchalar va suv me’yoriy xujjat talablariga javob berishi kerak. Qorishmalar asosan avtomatlashtirilgan qorishma tayyorlaydigan uzellarda qorishmani xamma tashkil etuvchilari aniq o‘lchamlarda tortilishi ta’minlangan holda tayyorlanishi kerak.
Ishlash sharoitiga qarab aloxida elementlarni (ustunlar, devorlar va ora devorlarni) turg‘unligini va yuk ko‘tarish qobiliyatini oshirish uchun armaturalar bilan kuchaytiriladi. Terimda armatura gorizontal choklarda o‘rnatiladi. Aloxida sterjenlar yoki to‘rlar o‘rnatilganda pastdagi va yuqoridagi ximoya qatlami 4 mm kam bo‘lmasligi kerak.
Tashqi devorlar uch asosiy konstruktiv sxema bo‘yicha bajariladi:
yirik yoki yaxlit devorni butun qalinligi bo‘yicha g‘isht terish (14.1a- rasm); devor orasiga issiqlikni saqlaydigan materiallar joylab terish (14.1,brasm); devor yuzasida issiqni saqlaydigan material bilan terish.

14.1 –rasm. Tashqi g‘isht devorlarning konstruktiv sxemalari: 1− g‘isht terimi; 2 – issiqlik asragich(saqlagich); 3 – so‘voq; 4 – gipsokarton.
Oxirgi yillarda issiqni saqlovchi sifatida, yangi materiallar paydo bo‘lishi munosabati bilan, ikkinchi va uchinchi konstruktiv sxemalar qo‘llanilishi keng rivoj topdi. Ikkinchi sxemada (14.1b - rasm) isitgich devor orasiga joylashtiriladi. Birinchi bosqichda devorni asosiy qismi teriladi (1,5 – 2 g‘ishtli devorlarda). Qorishma chokiga xar ikki qatordan keyin qadami 50 sm da , diametri (5 – 8 mm) va uzunligi issiqlik saqlagich qalinligidan 50 mm uzunroq chiqib turgan zanglamaydigan temirdan yasalgan sterjenlar o‘rnatiladi. Shu sterjenlarga listli issiqni saqlovchi (penopolistirol kabilar) bir standart list balandligida o‘rnatiladi (kirgiziladi). Shundan so‘ng o‘rnatilgan zanglamaydigan sterjenlarga biriktirilib devorni ikkinchi qismi (0.5 – 1 g‘isht) teriladi.
Uchinchi sxema, issiqni saqlovchi materialni o‘rnatishni ikki imkonini nazarda to‘tadi: g‘ishtli devorni ichkarisidan va tashqarisidan. Tashqaridan issiq saqlagich fasadni pardozlash elementi sifatida qo‘llaniladi, unga pardozlash to‘ri montaj qilinadi, faktura qatlami suvaladi va bo‘yaladi. Fasadlarni tosh, vitraj, dekorativ panellar bilan pardoz qilganda issiq saqlagich osma tashqi konstruksiyalar sistemasining ichki tarafida bo‘ladi. Issiq saqlagich ichkaridan o‘rnatilganda metall karkasga o‘rnatilgan gipsokarton listlari bilan pardozlanadi yoki kamroq hollarda metall setka bo‘ylab suvoqlanadi va bo‘yaladi.